Dokumentu hau aho batez onartu zuen Nazioarteko Korronte Marxistaren Mundu Kongresuak, urte honetan NKMko maila guztietan eztabaidatu ondoren. Marxismoaren eta besteren ideia idealista eta postmodernisten (nortasun-politika eta intersekzionalitatea, besteak beste) arteko demarkazio-lerro bat marraztea du helburu. Ideia horiek aldi batez eragina izan dute esparru akademikoetako aktibisten geruza batean, eta nazioarteko langile-mugimenduaren barruan ere modu erreakzionarioan erabiltzen ari dira. Dokumentu hau ideia eta metodo horien aurkako borroka teorikoa eta politikoa areagotzeko deia da.
Kapitalismoaren krisiak gaur egungo gizartearen, haren balioen, moraltasunaren eta bidegabekeria eta zapalkuntza jasanezinen aurkako korronte sakon asko azaleratu ditu. Gizartean dagoen kontraesan nagusia soldatapeko lanaren eta kapitalaren arteko antagonismoa da. Hala ere, zapalkuntzak forma ezberdin asko hartzen ditu, horietako batzuk soldatapeko esklabotza baino nabarmen zaharragoak eta errotuagoak.
Zapalkuntza modu unibertsal eta mingarrienen artean, emakumeen zapalkuntza dago, gizonak nagusi diren mundu honetan. Emakumeek zapalkuntza izugarri horren aurka egiten duten matxinada funtsezkoa da iraultza sozialistaren aldeko borrokan, eta hori ezin da lortu emakumeek kapitalismoaren aurkako borrokan erabat parte hartu ezean.
Mendeetan zehar, klase-gizartearen egonkortasunak sostengu sendoa ezarri du familian: hau da, gizonek emakumeak esklabo bihurtzea. Esklabotza modu hau kapitalismoa baino askoz zaharragoa da, Engelsek azaldu zuen bezala, familia patriarkalaren sorrerak sexu femeninoaren mundu mailako porrota adierazten du. Gizonak etxean ere hartu zuen agintea; emakumea degradatua eta morrontzara murriztua izan zen, bere lizunkeriaren esklabu bihurtu zen eta haurrak ekoizteko tresna soil.
Gizonen nagusitasun hori eta emakumeek gizartean eta familian duten jarrera morroia zalantzan jartzen da orain, iraganetik heredatu ditugun beste erakunde barbaro guztiekin batera. Zergatik jarraitu beharko lukete emakumeek bigarren mailako herritarren jarrera onartzen? Emakumeak gizartean eta familian duen zeregina zalantzan jartzeak ondorio iraultzaile sakonak ditu, eta gizarte kapitalista zalantzan jartzea ekar dezake.
Kapitalismoaren zahartzaroko endekapenak langile guztien baldintzen narriadura larria dakar. Baina emakumeei eta gazteei baldintza bereziki gogorrak ezartzen dizkie. Askok ez dute lan eta etxebizitza egokirik. Ama ezkongabeak eta haien seme-alabak pobreziara eta amaierarik gabeko zailtasunetara kondenatuta daude. Askorentzat, haien buruen gainean sabai bat izatea ere zaila edo are ezinezkoa bihurtzen da. Lantokian, emakumeek soldata-desberdintasuna, jazarpena eta abusua jasaten dituzte. Egoera erabat onartezina bihurtu da.
Posible da kultura baten zibilizazio-maila epaitzea, emakumeei, haurrei eta adinekoei ematen dien tratamenduagatik. Ikuspuntu horretatik, kapitalismo modernoa ez da hain zibilizatua, ankerragoa eta krudelagoa da aurreko gizarte-formak baino. Gizakien alienazio- eta degradazio-mailak, giza sufrimenduarekiko axolagabetasunak eta berekoikeria lizunak historian maila ezezagunak lortu dituzte.
Gizarte kapitalistaren endekapena modu gordinenean agertzen da emakumeen aurkako indarkeriaren epidemian. Indian, Pakistanen, Argentinan, Mexikon eta beste herrialde batzuetan, inoiz baino bahiketa, bortxaketa eta hilketa gehiago izan dira. Baina beren burua zibilizatu gisa deskribatzea gustuko duten gizarteetan, antzeko izugarrikeriak egiten ari dira emakumeen eta haurren aurka. Hauek gizarte heldu baten gaixotasunaren sintoma nazkagarriak dira, ustelduta, agintariak boteretik kentzeko haina.
Gero eta alienazio, bidegabekeria eta zapalkuntza sentimendu handiagoa dago, eta horrek emakumeen arteko matxinada-mugimendu orokorra elikatzen du gauzen egungo egoeraren aurka. Sistema bidegabe baten pean jasaten duten diskriminazio, zapalkuntza eta umiliazioagatik sumindura sutsua sentitzen duten milioika emakumeren esnatzea, bereziki belaunaldi gazteenek, guztiz aurrerakoia eta iraultzailea den fenomenoa da, eta gogo biziz ospatu eta babestu behar dugu.
Esan beharrik ez dago marxistok %100ean gaudela emakumeen emantzipazio osoaren alde. Ezin da zalantza, anbiguotasun edo duda izpirik izan. Emakumeen zapalkuntzaren aurka borrokatu behar dugu maila guztietan, ez bakarrik hitzetan, baita ekintzetan ere. Inola ere ezin dugu suposatu hau nolabait bigarren mailako arazo bat denik, klase-borrokaren kategoria orokorraren azpian sar daitekeena. Marxismoaren kausarentzat zorigaiztokoa litzateke emakumeek pentsatuko balute marxistak prest daudela beren eskubideen aldeko borroka atzeratzeko sozialismoaren garaipenaren ondorenera arte. Hori guztiz faltsua da eta marxismo iraultzailearen karikatura zitala.
Egia da emakumeen (eta gizonen) emantzipazio osoa klaserik gabeko gizarte batean bakarrik lor daitekeela, baina egia da, era berean, horrelako gizarte bat kapitalismoaren suntsipen iraultzailearen bidez bakarrik lor daitekeela. Ezin da espero emakumeek beren berehalako eskakizun premiatsuak alde batera uztea eta sozialismoaren etorreraren zain egotea. Iraultza sozialistaren garaipena pentsaezina da kapitalismopean aurrera egiteko eguneroko borrokarik gabe.
Marxistek kapitalismopeko langileen bizi-mailak hobetzeko balio dezaketen erreforma txikiagoen alde ere borrokatu behar dute, bi arrazoirengatik. Lehenik eta behin, langileak esplotazioaren aurka defendatzeko borrokatzen dugu, bizitza maila, eskubide demokratikoak eta existentzia zibilizatu baten baldintza oinarrizkoenak defendatzeko, kultura eta zibilizazioa basakeriaren aurka defendatzeko. Bigarrenik, eta garrantzitsuena, eguneroko borrokaren esperientziaren bidez, klaseak bere boterearen zentzua har dezakeelako, antolaketa-indarra gara dezakeelako eta bere kontzientzia kolektiboa historiak eskatzen duen mailara igo dezakeelako.
Sektarioek eta dogmatikoek egin duten bezala, langileek “iraultzaren intereserako” beren eguneroko aldarrikapenak alde batera uztea eskatzea ergelkeriaren gailurra da. Erabateko antzutasunera eta isolamendura kondenatuko gintuzke. Bide horretan, iraultza sozialista betiko irudipen ezinezkoa izango litzateke. Era berean, emakumearen aurrerabidearen, matxismo erreakzionarioaren, erreforma aurrerakoien eta esparru sozial, politiko eta ekonomikoan erabateko berdintasunaren aldeko borroka oinarrizko betebeharra da benetako marxista iraultzaile guztientzat.
2018ko martxoaren 8an, Espainiako emakumeen mugimenduak duen iraultza-potentzial ikaragarriaren adierazpen grafikoa ikusi genuen, 5,3 milioi pertsonak (bai emakumeek, bai gizonek) grebarako deiari erantzun ziotenean. Ehunka mila lagunek parte hartu zuten Espainia osoko manifestazioetan. Mobilizazio bikain hori feminismoaren banderapean egin zen, baina Espainiako gizartean gai ugaritan pilatu den gogo-aldarte izugarria ere islatu zuen; adibidez, erretiratuek, une horretan manifestazio masiboak antolatu baitzituzten.
Hala ere, gai nagusiak berariaz lotuta zeuden emakumeen zapalkuntzarekin: soldata-arrakala, emakumeen aurkako indarkeria eta jazarpena familian, lanean, hezkuntzan, etxeko lanen kargan, eta abar. Horren adibide izan ziren, batetik, Iruñean taldean egindako bortxaketaren kasu izugarria, eta, bestetik, eskuineko epaileen eskandaluzko jokabidea, Espainiako Estatu osoaren usteldura eta izaera erreakzionarioaren froga argia izan baitzen, polizia eta epailetza, guztiak ere Francoren diktaduratik zuzenean heredatuak, Trantsizio Demokratikoa deiturikoaren traizioaren ondorioz.
Marxismoaren oinarrizko egia da edozein masa-mugimendutan kontu handiz bereizi behar direla elementu erreakzionarioak eta aurrerakoiak. Zalantzarik gabe, elementu izugarri aurrerakoi bat dago ezohiko mugimendu honetan. Babestu ez ezik, kementsu eta gogotsu egin genuen.
Baina erabat okerra eta aldebakarrekoa izango litzateke higiduraren alderdi hori nabarmentzea eta beste aldeari muzin egitea. Zein izan zen mugimendu horretako buruzagien zeregina? Piketeetan emakumeak eta manifestazioan emakumeetatik bereizitako blokeak bakarrik egotea eskatu zuten, eta bandera moreak bakarrik baimendu nahi zituzten. Suposatzen zen greban emakumeek bakarrik parte hartu behar zutela, eta gizonek beren lekuan ordezkatu behar zituztela lanean, hau da, eskirol gisa jokatu!
Horrek gogor murriztuko zukeen martxoaren 8ko mugimenduaren irismena, eta greba orokorra eragotziko zukeen. Hori mugimenduaren interesen aurka zegoen erabat, eta argi eta garbi islatzen zituen burges feministen eta burges txikien ikuspegi estua eta politika erreakzionario eta zatitzaileak.
Gure lagun espainiarrek indar handiz esku hartu zuten jendetzaren mugimendu horretan, eta harrera ona izan zuten. Gure buruari feminista deitzen ez diogun arren, oso argi uzten dugu bihotz-bihotzez defendatzen dugula emakumeen emantzipazioaren aldeko borroka, eta elkar hartuta borrokatzen dugula zapalkuntzaren aurka borrokatzen duten guztiekin. Adierazpen eta ekintza guztietan, ez dugu gure aurkako aurreiritzien zantzurik aurkitzen, ez behintzat beren burua feministatzat duten emakume gehienen aldetik.
Egia al da feminismoa ez dela pentsamendu-eskola bat edo teoria bat? Hori begiratzearen araberakoa da. Egia da martxoaren 8an Espainian feminismoaren banderapean egindako greba eta manifestazioetan parte hartu zuten milioiek ez zutela zerikusirik zuzendaritzaren aurreiritzi feministekin. Instintiboki, sumindura justuaz betetzen zituzten fenomeno erreakzionarioen aurka borrokatzen zuten. Hori da garapen iraultzaileetarako abiapuntua.
Hala ere, mugimendu horren zuzendaritza feminista burges eta txiki-burgesen esku zegoen, eta, zalantzarik gabe, pentsamendu-eskola eta ideologia definitua ordezkatzen dute, eta, funtsean, marxismoaren aurka ez ezik, emakumeen emantzipazioaren aldeko borrokaren interesen aurka ere badago.
Gaur egun, feminismoaren kontzeptua hain da zabala, non ia ez duen zentzurik. Bat-batean, denak bihurtu dira feminista. PPko politikari erreakzionarioek ere feministatzat jotzen dute beren burua; izan ere, ikusten duzuenez, emakume ministroak ditugu, eta horietako bakoitza gizonezko homologoak bezain erreakzionario eta ustelak dira.
PPren bigarren eskuko bertsio berriak, Ciudadanosek, bereziki azpimarratzen du berez feminista dela. Baina feminismo burges horren errealitatea argi eta garbi azaldu zen alderdiko buruzagiak, Albert Riverak berak, martxoaren 8ko greba feminista ezin zutela babestu adierazi zuelako, antikapitalista zelako. Kontuan hartu behar da, halaber, Ciudadanoseko politikariek manifestazioetan aurkeztea erabaki zutenean, manifestariek txistu egin zietela eta mugimendutik kanporatu zituztela.
Sektore aurreratuenen artean ere mota guztietako nahasmen eta ilusioak daude, feminismoaren teoria-burges eta txiki-burgesek nahita elikatzen dituztenak. Oso zabalduta dagoen beste ideia bat mugimenduaren zeharkako izaerari buruzkoa da, hau da, mugimenduak emakume guztiak inplikatu beharko lituzkeela, haien klasea, ideologia politikoa eta abar alde batera utzita.
Ikuspegi adiskidetsu eta pazientziaz, aurreiritzi horiei aurre egin diezaiekegu eta nahasmena argitu. Baina ez ditugu banderak nahastu behar. Elementurik onenei irabazteko, beharrezkoa da une oro jarrera marxista sendo eta argia izatea.
Beharrezkoa al da geure buruari feminista deitzea geruza garrantzitsu horrekin lotzeko? Gure esperientzia guztiak adierazten du hau ez dela kasua. Hurrengo adibidea interes sintomatiko handikoa da. Antequeran (Malaga), martxoaren 8ko greba feministari buruzko bilera bat antolatu genuen ezkerreko eta sindikatuetako hainbat hizlarirekin. Gure lankide batek hitz egin zuen ekitaldian, eta azaldu zuen bera sindikalista eta marxista iraultzailea zela, gure programa azalduz. Bileraren amaieran, emakume gazte talde bat hurbildu zitzaion berehala gure material postuan, eta parte hartu nahi zutela esan zuten. Gazte horiek feministatzat hartuko lirateke, noski. Baina ez zuten inolako arazorik izan marxismoaren programarekin identifikatzeko.
Gure adiskideek mugimenduarekiko jarrera sektario eta dogmatikoa hartu izan balute, hauek bezalako emakumeak urrunduko zituzketen, zalantzarik gabe. Kontua ez da marxistek hori bezain ikuspegi eroa hartzea. Baina, aldi berean, printzipio-jarrera bat hartu behar dugu, oso argi utziz emakumeen eskubideen alde borrokatzen dugun marxistak garela, eta uste dugula borroka garrantzitsu hori arrakastaz egin daitekeela soilik gizartean funtsezko aldaketa bat lortzeko klase iraultzaileen borroka orokor baten zati gisa.
Hemen oso analogia argia dugu, marxistek gai nazionalarekiko duten jarrera. Babesten al dugu Kataluniaren independentzia Espainiako Estatutik? Bai. Baina egiten dugu, kapitalismoan oinarrituta independentziak ez duela ezer konponduko azaltzen dugun bitartean. Kataluniako Langile Errepublika defendatzen dugu, etorkizunean iberiar herrien federazio sozialista baten parte izan daitekeena.
Baina, nazionalista marxistak al gara? Noski ezetz! Ez gara nazionalistak, internazionalista proletarioak baizik. Hain zuzen ere, gure programa iraultzaile eta internazionalistaren parte da Kataluniako herriaren borroka babestea, Espainiako Estatu erreakzionarioaren, PPren gobernu ustelaren eta Francorengandik jasotako monarkia antidemokratikoaren babesetik askatzeko. Baina "nazionalista marxista" esaldia kontraesana da terminoetan.
Berriz ere, Katalunian dugun esperientziak adierazten du ez dela beharrezkoa hain hizkera nahasia erabiltzea langileen eta gazteen elementu onenak eta iraultzaileenak konbentzitzeko. Elementu horietako asko burgesiaren eta burgesia nazionalista txikiaren izaera mugatua eta erreakzionarioa ulertzen hasten dira, eta alternatiba erradikalagoa, iraultzaileagoa eta klasekoagoa bilatzen ari dira.
Azken batean, gai guztiek, zapalkuntza nazionalaren auziak, emakumeen emantzipazioaren aldeko borrokak, arrazakeriaren aurkako borrokak, klase izaera dute. Hori da marxismoa nazionalismotik, feminismotik eta zapalkuntzaren aurkako borrokaren beste edozein agerpenetatik bereizten duen funtsezko banalerroa.
Martxoaren 8an Espainian izandako mugimenduak puntu horiek azpimarratzeko balio du. Emakumeen zapalkuntzaren aurkako masa-mugimenduak ahalmen iraultzaile handia du. Baina potentzial horrek osotasuna lortzeko, ezinbestekoa da mugimendua feminismo burgesaren eta burges txikiaren muga estuetatik haratago joatea eta langileriaren mugimendu orokor batekin lotzea, gizartea aldatzeko. Beharrezko trantsizioa egiten laguntzea da gure zeregina.
Mugimendu horietan aktiboki parte hartzen dugun eta elementurik onenak konkistatzen saiatzen garen aldi berean, mugimendu horietan guztietan dauden klase zatiketak argitara atera behar ditugu uneoro, mugimendu horietan aurrerakoia dena oinarri hartuta, elementu burgesak eta burges txikiak norabidean azaltzen eta kritikatzen ditugun bitartean.
Teoriaren garrantzia
Engelsek mugimendu iraultzailearentzat teoriak duen garrantzia nabarmendu zuen. Bi borroka mota (politikoa eta ekonomikoa) ez ezik, hiru ere bazeudela adierazi zuen, borroka teorikoa bi lehenengoekin batera jarriz. Lenin bat zetorren Engelsen ikuspuntuarekin Zer egin idatzi zuenean:
“Teoria iraultzailerik gabe, ezin da mugimendu iraultzailerik egon. Ideia horrek ezin du garrantzi handiagorik izan oportunismoaren modako predikazio jarduerak, praktikaren forma estuen eskuetatik doanean”.
Benetako Internazional marxista eraikitzeko aurretiazko baldintza marxismoaren oinarrizko printzipioen defentsa da. Horrek era guztietako ideia errebisionisten aurkako borroka gupidagabea eskatzen du, funtsean mugimendu marxistaren gaineko klase arrotzen presioak islatzen dituztenak.
Marxek eta Engelsek borroka gupidagabea hasi zuten mugimenduaren ideiak lausotzeko ahalegin guztien aurka, teoria faltsuak gupidarik gabe azalduz, lehenik Proudhon eta Bakuninen jarraitzaileen sozialista utopikoenak, eta azkenik Dühring bezalako katedradun oportunista sozialistenak, zeinak, “sozialismoa egunean jartzeko aitzakiarekin”, marxismoaren esentzia iraultzailea zikintzen saiatu ziren.
Leninek, bere jarduera iraultzailearen hasieratik, gerra deklaratu zien Dühringek egin zuen bezala, Marxen ideia batzuk zaharkituta zeudela eta berrikusi egin behar zirela iradokitzen zuten “gazteei”, eta kritikarako askatasuna eskatzen zutenak. Leninek frogatu zuen “dogmatismoaren aurkakotasun” deiturikoa aitzakia hutsa zela marxismoaren eduki iraultzailea gertakari txikien politika oportunistarekin ordezkatu nahi zutenentzat, geroago Menchevismoan gauzatu zen joera.
Geroago, 1905eko Iraultzaren porrotaren ondorengo erreakzio-aldian, klase ertaineko intelektualitatearen geruzetako etsipen-sentimenduak oihartzun bat aurkitu zuen Boltxebismoan, zuzendaritzaren sektore bat (Bogdanov eta Lunacharsky) idealismo subjektiboaren (neo-kantianismoa) eta mistizismoaren moda filosofikoa islatzen hasi zenean.
Ez da kasualitatea Leninek bere lan filosofiko garrantzitsuenetako bat idatzi izana, Materialismoa eta Enpiriokrizismoa, ideia horiei aurre egiteko. Esan genezake Lenin prest zegoela arazo filosofiko horiei buruzko buruzagi boltxebike gehienekin hausteko, politika ultraizquierdistarekin ere lotuta baitzeuden.
Hil aurretik, Trotsky SWP estatubatuarrean (Burnham eta Shachtman) Sobietar Batasuneko klase-izaeraren inguruko joera txiki-burges baten aurkako borroka oso gogorrean zegoen. Trotskyk azaldu zuenez, SESBen defentsa errefusatzeko bere jarrera faltsua, alde batetik, kanpoko klaseek (intelektual txiki-burgesek) SWPn zuten presioaren isla zen, eta, bestetik, filosofia marxistaren (dialektikaren) arbuioa.
Adibide gutxi horietatik abiatuta, teoriaren aldeko borrokak gure mugimenduaren historian beti izan duen garrantzia ikus dezakegu. Nazioarteko Korronte Marxista (NKM) beste joera guztietatik bereizten duena, batez ere, teoriarekiko dugun jarrera arduratsua da. Mende eta erdi baino gehiagoz, marxismoak programa zientifiko bat eraiki du gizarte kapitalistaren mugimendua zuzentzen duten legeen gainean. Hau konkista ikaragarria da, eraso guztien aurka defendatu behar duguna, eskuinetik edo ezkerretik.
NKMk tradizio handia du, horri dagokionez. Marxismoaren ideiak alde batera uzten zituzten garai batean, horien artean antzinako “komunista” asko, gupidagabeak izaten jarraitzen dugu Marx, Engels, Lenin eta Trotskyren oinarrizko ideien defentsan. Marxist.com webguneak ospe handia ezarri du bere argitasun teorikoagatik. Horrek bereizten gaitu langileen mugimenduaren beste joera batzuetatik.
Beti uko egin diogu ideologia burges eta burges txikiaren presioak islatzen dituzten errebisionistei amore emateari. Marxen ustez modaz pasatutako ideien ordez “ideia berriak” eskatzen zituen koru gorgarriarekiko erabat iragazgaitz geratu ginen (eta jarraitzen dugu izaten), ideia horiek baitira benetan ideiarik modernoenak, egungo krisia azal dezaketen ideia bakarrak eta krisitik irteteko modu bat erakuts dezaketenak.
Kulturaren gainbehera
Historian badira aldi batzuk ezkortasun, zalantza eta etsipen egoerak ezaugarritzen dituztenak. Garai horietan, egungo gizartearekiko eta haren ideologiarekiko fedea galduta, jendeak alternatiba bideragarri bat bilatzen du, premiaz iraultzailea izango dena. Baina gizarte zaharrak, bere oinetan hiltzen ari den arren, eragin handia du oraindik. Ez du ezer positiborik ekartzen, aldarte negatiboak sortzen ditu, gorpu batek usain txarra botatzen duen bezala.
Bere gaztaroko egunetan, burgesiak aurrerabidean sinesten zuen, bere ezaugarri basati eta esplotatzaile guztiak gorabehera, kapitalismoak oso paper aurrerakoia betetzen zuelako indar produktiboen garapenean, horrela, gizartearen goi mailako etapa baten oinarri materiala ezarriz: sozialismoa.
Iraganean, burgesia oraindik ere rol aurrerakoia betetzeko gai zenean, ideologia iraultzailea zuen. Pentsalari handi eta originalak ekoiztu zituen: Locke eta Hobbes, Rousseau eta Diderot, Kant eta Hegel, Adam Smith eta David Ricardo, Newton eta Darwin. Baina gainbehera garaian burgesiaren ekoizpen intelektualak zahartzaroko gainbehera aurreratu baten ebidentzia osoa erakusten du.
Gure garaietan filosofiatzat hartzen den nahasmen postmodernista, berez, porrot intelektual zitalenaren aitorpena da. Unibertsitateko campusetan nagusitasun handiz dabiltzan snobs intelektualek mespretxuz tratatzen dituzte iraganeko filosofoak. Baina filosofia deritzon horren eduki-pobrezia hain da nabaria, non arkakuso postmodernoak hutsaltasunera murrizten baitira berehala, pentsalari handi horietako edozeinen aldean.
Postmodernismoak, oro har, ukatu egiten du aurrerapen historikoaren kontzeptua, sortu zuen gizartea aurrera egiteko gai ez delako. Narrazio postmoderno hori filosofia berri gisa serioski hartu ahal izatea, berez, gainbehera inperialistaren garaiko kapitalismoaren eta intelektualtasun burgesaren porrot teorikoaren gaitzespen zapaltzailea da. Hegelen hitzetan: "Giza izpirituaren beharrak ase daitezkeen apurragatik, haren galeraren hedadura neur dezakegu.
Hau ez da istripua. Gaur egungo garaiaren ezaugarri nagusiak nahasmen ideologikoa, apostasia, desintegrazioa eta sakabanaketa dira. Baldintza horietan, ezkortasun-sentimendu batek intelektualtasuna bereganatzen du: atzo kapitalismoa karrera iturri agortezin eta bizi-maila erosoaren berme gisa ikusi zuena.
Bankariak salbatzeko, kapitalismoa gainerako gizartea sakrifikatzeko prestatzen ari da. Milioika pertsonak etorkizun zalantzagarri bati aurre egin behar diote. Hondamen orokorrak ez du langile klasean bakarrik eragiten, klase ertainean, ikasle eta katedradunetan, ikertzaile eta teknikoetan, musikari eta artistetan, irakasle eta medikuetan ere eragina du.
Klase ertainean hartzidura orokor bat dago, bere adierazpenik zorrotzena intelektualtasunean aurkitzen duena. Horixe da klase ertaina atsekabetzen duen gogo-aldartearen oinarri materiala, klase horrek, kapitalista handien eta langile-klasearen artean zanpaturik, zorrotz sentitzen baitu bere egoeraren ezegonkortasuna. Batzuk ezkerrerantz erradikalizatzen ari diren bitartean, gehienak, bereziki giro akademikoan, ezkortasun- eta ziurgabetasun-egoeren mende daude.
Esaten dutenean “ez dagoela aurrerapenik”, esan nahi dutena da: egungo gizarteak ez digu inolako bermerik ematen bihar ez dela gaur baino okerragoa izango. Eta hori zuzena da. Baina ondorio hau atera beharrean, hots, beharrezkoa dela borroka egitea gizateria irtenbide historikorik gabeko kalezulo batera eraman duen eta zibilizazioaren eta kulturaren etorkizuna mehatxatzen duen egungo sistema suntsitzeko, giza arraza bera ez bada, bazter batean biltzen dira beren baitan, eta, aldi berean, beren kontzientzia kezkagarria arintzen dute, edozein modutan ere, aurrerapena bezalakorik ez dagoela pentsatuz.
Aurreiritzi estu horretatik, ikusmenik ezatik eta adimen-koldarkeriatik, beste ondorio praktikoago batzuk ateratzen dira ezinbestean: egitate txikien aldeko iraultzaren arbuioa (hitzen eta narrazioen argudio hutsalak bailiran), subjektibotasunera, klase-borrokaren ukapenera atzera egitea, “nire” zapalkuntza partikularra “zurearen” aurretik, zeinak, aldi berean, mugimenduaren konpartimentazio eta atomizazio gero eta handiagora garamatzan.
Jakina, badira desberdintasun batzuk Leninek 1908an hain sutsuki borrokatu zituen ideien eta honen artean. Baina aldeak forma hutsekoak dira. Edukia oso antzekoa da, berdina ez bada. Eta ondorio praktikoak ehuneko ehun erreakzionarioak dira.
Apostasia egiteko aro bat
Lenin beti izan zen zintzoa arazo eta zailtasunei buruz. Bere leloa hauxe zen: beti dagoena esatea. Batzuetan egia ez da atsegina izaten, baina beti egia esan behar dugu. Errealitatea da, zirkunstantzia objektibo eta subjektiboak konbinatuta, mugimendu iraultzailea baztertu egin dela eta benetako marxismoaren indarrak gutxiengo txiki batera murriztu direla. Hori da egia, eta ukatzen duenak bere burua engainatzen du eta beste batzuk engainatzen ditu.
Azken hamarkadetan, marxismoaren funtsezko postulatuak berrikusteko eskari zaratatsua gortzeko modukoa bihurtu da. Marxismoa, informatzen zaigunez, “dogmatismoaren” edo estalinismoaren sinonimoa da. Marxismoaren ideia zahar ustegabeak ustez ordezkatuko dituzten “ideia modernoen” bilaketa desesperatu hori ez da inola ere akzidentea.
Langile-klasea ez da beste klase batzuetatik isolatuta bizi, eta besteren klase eta ideologien eraginpean egon daiteke. Gizartean bizi eta lan egiten dugu, eta etengabe gaude besteen joera eta klaseen ideien eta aldarteen presiopean. Gizartearen gogo-aldarte orokorrak langileen klasean eta horien erakundeetan ere sar daitezke. Klasea oro har mugitzen ez den aldietan, burgesiaren eta, bereziki, burgesia txikiaren presioak areagotu egiten dira.
Langileak aldi baterako jarduerarik gabe geratu ziren denbora luzearen ondoren, elementu txiki-burgesak langileen mugimenduan nabarmendu ziren, langileak alde batera utziz. Langileen ahotsa ito egin zuen borrokarako gogo guztia galdu zuten pertsona “buruargien” koruak, eta langileei konbentzitzeko irrikaz zeuden iraultzak, malkoak eta etsipenak besterik ez dituela ekartzen.
Estalinismoaren erorketaren ondoren, nahasmen eta atzerakada ideologikoko egoera orokorra egon zen. Jende askok mugimendu komunista utzi zuen, eta zinismoa eta eszeptizismoa modan jarri ziren. Alderdi sozialista eta komunisten traizioekin desilusionatuta, ezkerreko intelektualek erreakzionatu egin zuten, ez estalinismoa eta erreformismoa hautsiz, baizik eta marxismoaren eta sozialismo iraultzailearen ideietatik erabat urrunduz.
Askok, estalinista ohiak bereziki, marxismoa eta sozialismoaren aldeko borroka alde batera utzi eta misio kixoteskoak abiatu zituzten “metodo berrien” bila (ortzadarraren muturrean dagoen urrezko kutxa bezala, inoiz aurkitzen ez dituztenak). Ziniko zahar horientzat, beren iraultza-amets gazte guztiek txorakeria dirudite orain (“gaztaroko bekatuak”, Heinz Dieterich artxi-errebisionistak deitzen dien bezala). Eta bulkada indartsu bat sentitzen da bere iraganarekin kontuak egokitzeko, gaztaroko bekatu txiki hauek zuzentzeko eta, horrela, belaunaldi berria bekatuaren bideari jarraitzeko adorerik gabe uzteko.
Langileen mugimenduko erakundeak pixkanaka eskuinerantz mugitzen joan ziren. Klase ertaineko karreristek alde batera bota zituzten langileak, eta lidergo-postuez jabetu ziren. Horrek, aldi berean, langile asko geldotasunean erortzea eragin zuen, elementu txiki-burgesaren gorakada are handiagoa eraginez.
Aldi horietan, langilearen ahotsa ito egiten du berrikuntzen leloak, hala nola, “errealismo berria”, “Laborismo berria” eta abar. Burges txikien ideiak nagusitzen dira. Klase-politikaren eta sozialismo iraultzailearen ideia “zaharkituta” aldarrikatzen da. “Marxismo dogmatikoaren” ordez, ideia ezberdin asko ditugu: bakezaletasuna, feminismoa, ingurumenzaletasuna - izatez, gustatzen zaizun edozein “ismo”, sozialismoa eta marxismoa izan ezik, noski.
Trotskyk fenomeno hau azaldu zuen 1938an Trantsizio Programa idatzi zuenean: Munduko proletariotzak duela urte askotatik jasaten dituen porrot tragikoek erakunde ofizialak kontserbadurismo are nabarmenago batera eraman dituzte, eta, aldi berean, “iraultzaile” txiki-burges etsituak, bide berriak bilatzera. Erreakzio eta gainbehera garaietan beti bezala, alde guztietan agertzen dira pentsamendu iraultzailearen garapen osoa berrikusi nahi duten azti eta berritsuak. Iraganetik ikasi beharrean, “zuzendu” egiten dute. Batzuek marxismoaren funtsik eza deskubritzen dute, beste batzuek boltxebismoaren porrota aldarrikatzen dute. Batzuek doktrina iraultzaileari egozten diote hura traizionatzen dutenen krimen eta akatsen erantzukizuna. Beste batzuek medikuntza madarikatzen dute, ez duelako berehalako eta mirarizko sendatzerik ziurtatzen. Ausartenek panazea bat aurkituko dutela agintzen dute, eta bitartean klase borroka gelditzea gomendatzen dute. Moral berriaren profeta asko homeopatia etiko baten laguntzaz langile-mugimendua birsortzera prestatzen dira. Apostolu horietako gehienak borrokarik gabeko elbarri moral bihurtu dira. Horrela, errebelazio liluragarrien arropekin, Marxen aurreko sozialismoaren artxiboetan aspalditik lurperatutako errezeta zaharrak baino ez zaizkio eskaintzen proletarioei. (Leon Trotsky, Trantsizio Programa).
Gauzak ez dira hobeak langile-mugimenduaren bazterretan bizi diren sekta ultra-ezkertiarrekin. Marx, Lenin eta Trotsky otoitz bakoitzean aipatzen badituzte ere, ez dira beren lanak berrinprimatzen ere ahalegintzen, burgesiaren eta burgesia txikiaren kritikarik gabe hartu dituzten ideia moderno gehiago hobetsiz. Sekta Mandelista (IV. Nazioarteko Idazkaritza Bateratua) da honen adibiderik argiena.
Beste muturrean, Taaffista (CIT) eta SWP bezalako sektak Britainia Handian eta Lutte Ouvrière Frantzian, “ekonomizismoaren” urtegian erortzen dira berriro, Leninek gogor gaitzetsi zuena. “Langilekeriaren” mozorro demagogikoa eta ikasle eta intelektualen arbuioa, teoriarekiko mespretxua eta politika iraultzailearen ordez “politika praktiko” deiturikoa eta eguneroko arazoak mozorrotzeko fatxada bat besterik ez da. Zaila da ikustea zer desbideratze den okerragoa.
“Ideia berriak ideia zaharren truke”
Aladinoren historian, azti gaizto bat kaleko saltzailez janzten da eta lanpara berri eta distiratsuak eskaintzen ditu zaharkituarekin doan trukatzeko. Aladinoko printzesak ergelki onartzen du eskaintza, eta horrela galtzen du lanpararen jeinuaren boterea. Ipuin entretenigarria da, baina mezu serioa du: urre distiratsuarekin frogatutako balioa duten gauzak trukatzea tontoarena da, liluragarriaren itxurarekin.
Ironikoa da, hain zuzen ere, une honetan, kapitalismoaren krisiak marxismoa erabat aldarrikatu duenean, benetako karrera dagoela “ezkerraldean” teoria marxista kareletik botatzeko, alferrikako oztopoa balitz bezala. “Komunista ohiek” ez dute sozialismoaz hitz egin ere egiten, eta Marx eta Engelsen idazkiak zakarrontzira bidali dituzte.
Marxismo iraultzailearen ideiak zaharkituta eta garrantzirik gabe agertzen dira. Klase ertaineko intelektualek eta “progresistek” topo egiten dute marxismoa gutxiesteko ahaleginetan. Nahasmen ideologikoko giro orokor horrek, marxismoaren “ortodoxista” zalantzan jartzeak eta teoria baztertzeak eragin kaltegarria izan dezakete gure lerroetan bertan ere.
Hau ez da gauza hauek ikusten ditugun lehen aldia. Iraultzaren aurkako joera erreformista horiek beti egon dira mugimenduan. Ikusi dugunez, Marxek, Leninek, Engelsek eta Trotskyk aurrez aurre jarri behar izan zuten “ideia berrien” kanpaina bera, Dühringetik eta Bernsteinetik aurrera errebisionista ororen borroka-oihua izan dena. Alan Woods-en Erreformismoa edo Iraultza, XXI Mendeko Sozialismoa liburuan, Heinz Dieterich-i emandako Erantzuna izenekoan, “egungo alternatiba” horietako batzuekin aritu gara.
Marxismoa berrikustearen etengabeko bilaketa honek kapa zaharrenaren etsipena islatzen du, zeinak, iraganeko porrot eta porrotek desmoralizatuta, aldaketa iraultzailearen alde praktikan borrokatzeko borondatea galdu duen, baina bere kontzientzia salbatu nahi du, bere burua marxista gisa aurkeztuz, “helduago eta jakintsuago” bihurtu ondoren ulertu baitute “antzinako ideiak” ez zirela azken finean, egungo munduarentzat inolako garrantzi praktikorik ez zuten amets utopikoak baino.
Argudio horien helburu bakarra gazteen arreta desbideratzea, nahasterik handiena sortzea eta belaunaldi berria marxismora iristea eragozteko hesi gisa jardutea da. Burgesiak sozialismoaren eta komunismoaren aurka egiten duen kanpainaren ispilua baino ez da. Baina azken hau baino askoz arriskutsuagoa eta kaltegarriagoa da, bandera faltsu baten pean hasitako kanpaina delako.
Bere jarraitzaileak iraultzaren eta sozialismoaren aurka daude, baina ez dira hori onartzera ausartzen, beharbada euren artean ere (idazten dituzten tontakerietan benetan zenbateraino sinesten duten psikologo aditu batek bakarrik erabaki dezake). Iraultzaren aurkako eta sozialisten aurkako mezu erreakzionarioa “ezkerreko” eta “erradikaleko” fraseologia geruza lodi baten azpian mozorrotzen dute, pertsona gehienentzat identifikatzea are zailagoa egiten duena. Sozialismoaren ideiak lausotu, berrikusi edo abandonatu egiten dira.
Joera marxista ez da kapitalismoaren presioekiko immunea. Klase ertaineko intelektualen gogo-aldarte nahasi eta ezkorrak, batzuetan, oihartzuna izan dezake mugimendu marxistan; mugimendu marxista horretan, ortodoxia-atrofiantearen aurkako etengabeko eraso gisa eta Aladinoko magoaren sirena-deia gogorarazten digun “zerbait berri” baten aldeko etengabeko dei gisa agertzen da.
Ikasleekin ematen den lanaren arriskuak
Sozialista iraultzaileak ohituta daude sozialismoaren eta komunismoaren aurkako eraso amorratuetara, ez bakarrik kapitalismoaren eta inperialismoaren defendatzaile irekiena, baita erreformistena (eskuinekoak zein ezkerrekoak) eta intelektual erradikal txiki-burges direlakoena ere. Horietako batzuek kapitalismoaren aurka borrokatu nahi dute, baina ez dakite nola egin.
Ikasleen eta gazteen arteko lanaren garrantzia azpimarratu dugu, eta horrek emaitza oso garrantzitsuak ematen dizkigu, ez bakarrik Britainia Handian, baita beste herrialde askotan ere, Estatu Batuetan eta Kanadan barne. Etorkizun aurreikusgarrirako orientazio horrekin jarraitu behar dugu, baina arreta handiz aztertu behar dugu nola gauzatzen den.
Egia da ikasleen arteko lanak izugarrizko aukerak dituela guretzat. Baina egia da arrisku eta arazo asko dituela. Arrisku horiei begiak zabalik eduki behar ditugu beti, ondorio oso larriak saihesteko. Kontuan izan behar da unibertsitateak bitarteko arrotzak direla, besteren klaseko jendez beteak, eta ideia burges eta burges-txikien eraginpean daudela.
Ikasleen ingurunea burgesa eta burges txikia izaten jarraitzen du, eta horrek langile jatorriko ikasleei ere eragiten die. Askotan irrikaz egoten dira eskailera soziala igo eta ostikada bat emateko, beren klasea atzean utzirik, mediku, abokatu eta politikari bihurtzeko presan. Baliteke hori beti ez izatea kasua, baina maizegi gertatzen da.
Unibertsitateak transmisio-uhal bat dira gizartean ideia burges erreakzionarioak zabaltzeko. Benetako negutegiak dira, non burgesak mila ideia bitxi eta zoragarri garatzen dituen gazteria nahastu eta engainatzeko eta iraultzatik urruntzeko. Unibertsitateak ez dira “ikasteko tenpluak”, kapitalismoaren defendatzaile ideologikoak masan ekoizteko lantegiak baizik.
Kapitalismoaren zahartzaroko gainbeheraren garaian unibertsitateak zingira pozoitsu bihurtu dira, non ideia erreakzionarioak loratzen ari diren, eta badirudi inork ez duela horiei aurre egiteko adorerik.
Ikasle marxisten lehen betebeharra ideia horiei aurre egitea da, ez bakarrik establishment akademiko burgesaren ideia erabat erreakzionarioei, baizik eta sistemaren aurka egon nahi duten elementu txiki-burges aurrerakoi eta erradikalen nozio nahasiei ere, praktikan sintoma horren edo haren aurkako amorru inpotentera mugatzen direnak.
Erreakzioaren arma ideologikoa
Ez da kointzidentzia ideia horiek unibertsitateetan 80ko hamarkadaren amaieran edo 90eko hamarkadan gailentzea. Klaseen arteko borrokak atzera egiten zuen bitartean, kanpaina antimarxista zabal bat hedatu zen unibertsitateetan. 70eko hamarkadako eta 80ko hamarkadaren hasierako mugimendu iraultzaileetan parte hartu zuten pertsonak unibertsitateetara eraman zituzten, eta postu pribilegiatuak eman zizkieten marxismoari erasotzeko helburuarekin.
Eraso horiek, neurri batean, gordinak eta argi eta garbi kapitalismoaren aldekoak izan ziren, baina beste batzuk forma sotil eta maltzurragoekin aurkeztu ziren. Intersekzionalitateak eta identitate-politikak klase-borrokari bizkarra emateko eta sozialismoa uzteko modu erraz bat eskaini zieten ezkerreko intelektualei, kausa aurrerakoiei auziak ematen jarraitzen zuten bitartean.
Ez da bat etortzea ideia horiek hezkuntza-sistema osoan klase nagusiak bultzatzen ari direla. Adibidez, queer teoriaren jatorria postmodernismoaren olatua eta azken hamarkadetan marxismoaren aurka garatu ziren beste teoria idealista eta subjektibista batzuk dira. 1985eko CIAren dokumentu desklasifikatu berri batek (Frantzia: ezkerreko intelektualen desertzioak), AEBetako inteligentzia zerbitzuen poza erakusten du akademiaren eskuinaldeko biraketaren aurrean.
Mitterranden politikaren porrotek eta komunistekin izandako aliantza iragankorrak bere gobernuarekiko nahigabea areagotu ahal izan dute, baina ezkerreko intelektualak sozialismotik aldentzen aritu dira – bai alderditik, bai ideologiatik – 70eko hamarkadaren hasieratik behintzat. Filosofo Berriak etiketa jarri zioten komunismoarekin haserretutako gazte talde batek zuzenduta, Ezker Berriko intelektual askok marxismoa baztertu eta Sobiet Batasunerantz errotutako antipatia garatu dute. Izan ere, anti-sobietismoa identitate-marka eta legitimitate-iturri bihurtu da ezkerreko zirkuluetan, ezkerreko intelektualen anti-amerikanismo tradizionala ahulduz eta estatubatuarren kulturari – programa politiko eta ekonomikoa barne – ospe berri bat aurkitzen lagunduz. (Enfasia gurea da)
Txostenak aurrera jarraitzen du:
Ideologia marxistaren porrota. Marxismoarekiko atsekabea sistema filosofiko gisa – abaniko politiko osoko intelektualen arteko ideologiaren erretiratze zabalago baten zati gisa – ezker tradizionalarekiko desilusio bereziki indartsu eta hedatuaren iturria izan zen. Raymond Aaronek urte askoan lan egin zuen Sartre ikastetxe nagusiko ikaskide ohia gutxiesteko eta, haren bitartez, marxismo frantsesaren egitura intelektual osoa gutxiesteko. Marxismoa ahultzeko eraginkorragoak ere izan dira, ordea, gizarte-zientzietan marxismoaren aztertzaile gisa aurkeztu eta tradizio osoa birpentsatu eta baztertu zuten intelektualak.
“Gerraosteko historialari frantsesen artean, eragin handiko pentsamendu eskolak, Marc Bloch, Lucien Febvre eta Fernand Braudeli lotuak, historialari marxista tradizionalak hunkituta hartu ditu. Annaletarren eskolak, ezagutzen den bezala, bere aldizkariaren izena hartuz, historiografia frantsesa buruz behera jarri zuten 50eko eta 60ko hamarkadetan, batez ere ordura arte nagusi ziren aurrerapen historikoaren teoria marxistak zalantzan jarri eta atzera botatzeagatik. Erakusle askok “tradizio marxistakoak” direla dioten arren, marxismoa gizartearen historiaren joerak ezagutzeko abiapuntu kritiko gisa erabiltzen dutela besterik ez dute esan nahi. Gehienetan, ondorioztatu dute iraganaren egituraren nozio marxistak – gizarte-harremanena, gertaeren ereduena eta epe luzerako eraginarena – sinplistak eta alferrikakoak direla. Antropologiaren alorrean, Claude Levi-Strauss, Foucault eta beste batzuen eskola estrukturalista eragingarriak ia lan bera egin zuen. Estrukturalismoaren eta Annalen metodologiak une txarrean dauden arren (kritikoek jende arruntak ulertzeko zailegiak direla leporatzen diete), uste dugu gizarte-zientzietan eragin marxista suntsitzen duen lanak, ziurrenik, akademia modernoari Frantzian zein Europa mendebaldeko beste herrialde batzuetan egindako ekarpen sakon gisa iraungo duela.” (Enfasia gurea da)
Era berean, CIAk parte hartu zuen ezker totalitarioaren argitalpen batzuk isilpean babesteko, hala nola Partisan Review, Der Monat (Adorno, Arendt, eta beste artikulu batzuk argitaratzen zituena), Mundo Nuevo eta abar. Aldizkari hauen izendatzaile komuna klase-borrokaren aurka zegoen intelektualaren defentsa zen.
Hain zuzen ere, intelektual horien eskuetatik etorri ziren gaur egun unibertsitateetan nagusi diren ideia txiki-burgesak. Foucault queer teoriaren aita bezala ikusten da. Klase-borroka arintzen zen heinean, buruzagien traizio kontaezinen ondoren, dama eta zaldun horiek ondorioztatu zuten klase-borroka eta langile-klasea zirela, izatez, akastunak, eta ez haien norabideak. Bere buruetan, klase-borroka desegin egin zen ezaugarri komunik gabeko banakako borroka txikien sail amaigabe batean.
Klase-borroka onartzen zuten bitartean, langileen ustezko atzerapena iraintzen zuten eta diskurtsoaren aldaketa eskatzen zuten, mugimenduaren buruan zeuden buruzagi koldarren aurrean norabide ausarta izan beharrean. CIAren txostenean ikusten dugun bezala, klase nagusiak, ideia erradikal berri horiek ez zituen mehatxu bezala ikusi, aitzitik, ongietorria eman zien, marxismoaren aurkako borroka ideologikoan tresna baliagarri gisa.
Intersekzionalitatea eta nortasun-politikak
Muturreko burgesia txikiari eragiten dion nortasun-politikaren aldaerarik berrienetako bat intersekzionalitatearen kontzeptua da. Ez da asmo oneko gazteen desbideratze edo nahaste txiki bat bakarrik, baizik eta ideologia atzerakoi, erreakzionario eta kontrairaultzaile bat, gure esku dauden baliabide guztiekin borrokatu behar duguna.
Klase menderatzailea beti saiatu izan da langile-klasean zatiketa ereiten, zatitu eta garaitzeko taktika zaharrari jarraituz. Bere esku dauden baliabide guztiak erabiltzen ditu langileen sektore bat beste baten aurka borrokatzeko: arrazismoa, nazio arazoa, hizkuntza, generoa edo erlijioa - horietako bakoitza erabili izan da eta erabiltzen jarraitzen da langileen klasea zatitzeko eta bere arreta desbideratzeko aberatsen eta pobreen, esplotatzaileen eta esplotatuen arteko klase borrokatik.
Egitate hau aski ezaguna eta ia mundu osoan ulertua da ezkerrean. Baina arrazismoaren, sexismoaren eta gizartean dauden beste zapalkuntza mota batzuen aurkako borrokan, posible da beste muturrera joatea, klasearen ikuspuntua alde batera uztea eta klase menderatzailearen jokoan erortzea, banatzen gaituena beste guztiaren gainetik jarriz, klaseen gizarteko zapalkuntzaren sustraiei entzungor eginez, talde horren edo beste baten interes sektorialak sustatuz klase bateratuen borrokaren kaltetan.
Zapalkuntza modu berezietan kontzentratzen diren gehienek zapalkuntzaren benetako oinarria, gizarte klasistan bertan dagoena, alde batera uzteko edo minimizatzeko joera dute. Langileen klasea kapitalaren aurkako borroka iraultzaile batean batzeko edozein ahaleginen aurka daude, gai honetan edo hartan arreta jar dezagun tematuta. Emaitzak oso negatiboak dira.
Gero eta kasu gehiagotan, unibertsitateko agintariak eta ikasle-erakundeak, “zuzentasun politikoaren”, nortasun-politikaren eta pertsona jakin batzuen sentsibilitateak ez mintzeko ustezko nahiaren atzean ezkutatuta, diskriminazio- eta zentsura-politika nabarmena egiten ari dira, eta debekatu egiten diete pertsona jakin batzuei hitz egitea – ez arrazistei eta faxistei bakarrik, baita ezkertiarrei ere –.
Kanadako hurrengo adibide beldurgarria nahikoa da talde horien jarduera kontrairaultzaileak agerian uzteko. Estatu Batuetako hauteskundeen ondoren, Torontoko gazte talde bat, berez, Trumpen aurkako manifestazio bat antolatzen saiatu zen Facebook bidez. Gazte horiei eraso eta irain uholde bat egin zieten berehala “nortasun-politikako” jendeak, eta salaketa bortitzenak egin zizkieten, hizlari beltzik ez zutelako, etab. Ondorioz, gazte horiek, beldurtuta, desmoralizatu eta mugimendua uztera bultzatu zituzten. Hau ez da kasu isolatu bat, joera honen taktika erreakzionarioetan guztiz tipikoa da.
Iritsi da unea gauzei benetako izenez deitzeko, hau da, argi eta garbi esateko azken urteetan burua altxatu dioten nortasun-politika eta horrekin zerikusia duten ergelkeria guztiak joera erreakzionario argia direla, eta ahalik eta indar handienaz egin behar zaiela aurre.
Gai nazionala
Nolabaiteko analogia ezar daiteke identitate-politika delakoaren eta gai nazionalaren artean. Jakina, analogia orok bere mugak ditu. Baina kasu honetan, analogia oso deigarria da eta modu sinplean azal daiteke: Marxistak edozein zapalkuntza edo diskriminazio moduren aurka daude eta borrokatu egingo dute, nazionalitate, genero, etnizitate, hizkuntza, erlijio edo beste edozein arrazoirengatik. Eta hori nahikoa da.
Marxistek nazio zapalduak defendatuko dituzte estatu inperialista boteretsu eta harraparien aurka. Zapalkuntza mota guztien aurka gaude. Hori da gure abiapuntua. Baina oinarrizko proposizio horiek ez dute inolaz ere arazo nazionalari buruzko jarrera marxistaren auzia agortzen. A, B eta C-ren ondoren letra gehiago daude alfabetoan.
Marxek azaldu zuen langileria dela beti gairik garrantzitsuena, eta arazo nazionala beti dagoela horren menpe. Nazioek autodeterminaziorako duten eskubidea ez da eskubide absolutua denboratik eta espaziotik kanpo. Beti dago nazioarteko iraultza proletarioaren interes orokorren mende. Leninek sarritan puntu bera azpimarratzen zuen. Langile klaseak kapitalismoaren aurka duen borrokak erabateko elkartasuna eta nazio guztietako langileen batasunik estuena eskatzen du.
Zapalkuntza edo diskriminazio nazionalaren adierazpen ororen aurka borrokatzean, ezinbestekoa da nazionalista burgesek eta burges txikiek langileak beren ikuspuntu eta politika partikularren mende jartzeko egiten dituzten saiakerei aurre egitea del POSDR-ren Programa Nazionalak (1913) , honako hau idatzi zuen:
“Soldatapeko langileari berdin dio bere esplotatzaile nagusia errusiar burgesia izatea edo atzerritarra, poloniar burgesia edo hebrearra izatea, etab. Bere klasearen interesen kontzientzia hartu duen soldatapeko langileari berdin zaizkio errusiar kapitalisten pribilegio estatalak zein poloniar edo ukrainar kapitalistek paradisua lurrean ezartzeko promesak, haiek pribilegio estatalak dituztenean. Kapitalismoaren garapenak aurrera jarraitzen du eta jarraituko du, era batera edo bestera, bai Estatu heterogeneo batu batean, bai Estatu nazional bereizi batean”.
Jakina da Leninek sistematikoki babestu zuela nazioek autodeterminaziorako duten eskubidea eskatzea, banantzea barne. Baina hori ekuazioaren alde bat besterik ez da. Leninek ere langile klasearen eta bere erakundeen batasuna defendatu zuen eta lerro nazionaletan oinarritutako langileen erakundeak sortzeko edozein iradokizunen aurka agertu zen gupidagabeki (ausartuko al gara esatera, nortasun-politikaren ildoetan?)
Nazioaren auziari buruzko bere idazkietan, nazioek autodeterminaziorako duten eskubidea behin eta berriz aipatzearekin batera, banantzea barne, Leninek marxistek beren eta nazionalista eta demokrata txiki-burgesen arteko mugaketa-ildo argia ezartzeko beharra ere nabarmendu zuen:
“Bigarrenik, gure herrian, proletarioak demokrazia burges orokorretik eta demokrazia txiki-burgesetik bereizteko ezinbesteko borroka – funtsean, herrialde guztietan sostengatzen denaren berdina den borroka – Mendebaldean eta gure herrian marxismoaren erabateko garaipen teorikoko egoeran garatzen da. Beraz, bere forman ez da marxismoaren aldeko borroka bat, baizik eta "ia marxista" esaldien atzean ezkutatzen diren teoria txiki-burgesen aurkakoa.” (POSDRren programa nazionala, 1913)
Zapaldutako nazioen eskubideak beti defendatuko ditugu zapaltzaileen aurka. Baina horrek ez du esan nahi nazio zapalduen burgesiaren inposizioak onartu behar ditugunik edo langileen interesak haien eskarien mende jarri behar ditugunik. Aitzitik, nazio zapaldu bateko langileen lehen betebeharra da, batez ere, bere burgesia nazionalaren aurkako borroka gupidagabea egitea, bere aldarrikapen demagogikoak azalduz eta zapaldutako nazioko langileak beren burgesiaren mende jartzeko ahalegin guztiei aurre eginez.
1914ko otsail-maiatzean idatzitako Nazioen burujabetasunaren eskubidea liburuan honako hau idatzi zuen: “Burgesiak bere aldarrikapen nazionalak planteatzen ditu beti lehen planoan. Eta baldintzarik gabe planteatzen ditu. Proletariotzak klase-borrokaren interesen mende jartzen ditu”.
Juduek zapalkuntzarik latzena jasan zuten tsarren Errusian. Langile juduak bi aldiz zapalduak ziren – langile bezala eta baita judu bezala ere. Boltxebikeek juduen eskubideak defendatzen zituzten eta pogromista antisemiten aurka borrokatzen zuten. Hala ere, Leninek Bund juduak Errusiako Alderdi Langile Sozialdemokrataren barruan estatus berezia eskatzeko egindako saiakerak salatu zituen. Berak ukatu egin zien langile juduen izenean soilik hitz egiteko eskubidea. Eskakizun horiek onartzea politika proletariotik aldentzea eta langileak burgesiaren politikaren mende jartzea litzatekeela esan zuen. Bundistak eskandalizatu egin ziren eta Lenini eraso egin zioten juduen arazoekiko sentiberatasunik ez zuelakoan, baina Leninek sorbaldak jaso besterik ez zuen egin. Klase proletarioaren batasunaren printzipioek eta internazionalismoak arazo nazionalaren gainetik egon behar zuten.
Egin dezagun analogia bat Leninek zapalkuntza nazionalarekiko duen jarreraren eta oro har “identitate-politikaren” eta, bereziki, feminismoaren gaiaren artean. Feminista burgesek eta burges txikiek, nazionalista burgesek bezala, kategorikoki eskatzen dute genero-gaiak lehentasuna izatea beste guztien gainetik, eta emakume langileek, lehenik eta behin, beste emakume guztiekin identifikatu behar dutela beren burua, batez ere mugimendu feminista menderatzen duten intelektual burges eta txiki-burgesekin.
Behin eta berriz egiten dituzten eskaerei honela erantzuten diegu: emakumeen eskubideak defendatzeko borrokatzen badugu ere, ez gaude prest emakume burgesen eta burges txikien lidergoaren mende egoteko, “emakume guztien” alde borrokatzeko aitzakian beren interesak bilatzen baitituzte. Langile-klaseko emakumeen interesak, funtsean, langile-klaseko gizonenak bezalakoak dira. Bankariek eta kapitalistek zapaltzen eta esplotatzen dituzte denak, eta berdin zaie bankari eta kapitalista horiek gizonak edo emakumeak diren.
Langile klaseko emakumeak zapalduak dira, ez bakarrik langile gisa, baita emakume gisa ere, eta gure aldarrikapen programatikoetan sartu behar diren gai espezifikoei egin behar diete aurre. Hala ere, ezin dugu espero burges eta burges txikiek emakume langileen aldarrikapenen alde borrokatuko dutenik, azken batean haien interesak ez baitatoz bat, eta elkarren aurkakoak dira.
Arazo nazionalaren kasuan, langileen eta nekazarien eta burgesia nazionalaren arteko antagonismoa gerra zibil moduan adierazten zen maiz. Zer jarrera zuten boltxebikeek halakoetan? Har dezagun Errusiako Iraultzaren adibide zehatz bat. Finlandiako mugimendu nazionala aurrerakoia ala erreakzionarioa zen? Boltxebikeek autodeterminazio-eskubidea eman zieten zapaldutako nazionalitateei, finlandiarrei eta poloniarrei barne. Baina hori istorioaren erdia baino ez da. Finlandian, boltxebikeen eta zurien arteko gerra zibila izan zen, azkenak finlandiar independentziaren banderapean borrokatzen.
Zalantzarik gabe, boltxebikeek indar militar nahikoa izan balute, Finlandian esku hartuko zuten nazionalista burgesak zanpatzeko eta langileak babesteko, eta finlandiar langileen garaipenak ez zukeen independentziara eramango, Finlandia Sobietar Errepublikan sartzera baizik.
Trotskyk, izan ere, behin idatzi zuen zapalduen nazionalismoa boltxebismo heldugabe baten kanpoaldeko azala izan daitekeela. Baieztapen hori guztiz zuzena da – kasu batzuetan. Baina kasu guztietan ez da egia. Nazionalitate zapalduen nazionalismoa boltxebismo heldugabe baten kanpoaldeko oskola izan daiteke; sortzen ari den faxismo baten kanpoko oskola ere izan daiteke. Hori zirkunstantzia zehatzen araberakoa da.
Adibidez, indarren korrelazioa desberdina izan balitz, finlandiarren autodeterminazio-eskubidea nazioarteko iraultza proletarioaren interesen mende egongo zen erabat. Zoritxarrez, Sobietar Errepublikak oraindik ez zuen Armada Gorria, eta Finlandiako iraultza Zuriek zapaldu zuten. Kasu honetan, guztiz erreakzionarioa izango litzateke finlandiar nazionalismoa boltxebismo heldugabe baten kanpo-oskola zela esatea. Antzeko adibide asko aipa litezke.
Arrazakeria eta nortasun-politika
Estatu Batuak oso herrialde askotarikoak dira, neurri handi batean gerren, konkistaren eta esklabutzaren historia luze eta basatiaren ondorioz. Baina kapitalismo amerikar gazteak bere buruarengan eta bere etorkizunarengan konfiantza zuen une batean, eta, etorkin uholdeen ondoren, bere Askatasunaren Estatuan inskribatu zuen: “Emazkidazu zure nekatuak, zure pobreak, arnasa libre hartu nahi duten zure masa pilatuak”. Hau bere kontrakoa bihurtu da. Ameriketako kapitalismoaren zahartzaroko gainbeherak adierazpen grafikoa aurkitu du Donald Trumpen politika erreakzionario, estu eta xenofoboetan. “Lehenik Amerika”ren politikak, isolamendu-politika zaharretara itzultzeko saiakera bat esan nahi du, Estatu Batuak gainerako mundutik eta, beraz, kapitalismoaren munduko krisitik aldentzea ezinezkoa den une batean.
Trumpen demagogia erreakzionarioak Estatu Batuetako langileak nahastea du helburu, langabeziaren eta pobreziaren errua etorkinei eta atzerritarrei leporatuz. Arrazakeria areagotu egiten da, eta horrek beldurra eragiten du etorkinen eta ez-zurien artean. Geruza horien artean, “identitatearen politikaren” ideiak oihartzuna aurki dezake. Ulertzekoa da. Baina beste edozein gauza bezala, ideia zuzen bat mutur batera eramaten denean, haren kontrako bihurtzen da.
Estatu Batuetan “identitate”-historia luzea dago, “nortasun-politika” berrienen aurrekoa. Nortasunaren kontzeptua, irlandar amerikar, amerikar, estatubatuar judu eta abar gisa identifikatzearen zentzuan, irlandar langile amerikarrak irlandar patroi amerikarrekin identifikatu behar direlako ideia bultzatzeko erabili zen, italiar langileak amerikar italiar patroiekin, judu estatubatuarrak patroi judu-amerikarrekin eta, oraintsuago, langile beltz eta latindarrak patroi beltz eta latinoekin identifikatu behar direlako ideia bultzatzeko. Hori modu erreakzionarioan erabili zen langileak beren jatorri etnikoen arabera zatitzeko eta, horrela, langile-klase osoa ahultzeko.
Hala eta guztiz ere, gazte beltz batentzat, bere nortasuna baieztatu nahi izatea eta horretaz harro sentitzea erreakzio ulergarria eta justifikatua da, duela belaunaldi batzuetatik hona herri beltza mespretxatu duen arrazakeria instituzionalizatu motaren aurrean, historian eta kulturan bere jaiotzaren lurraldean inongo tokirik ukatuz. Latinoamerikan talde indigena batzuek garatzen duten sentimendu bera da. Talde horiek esplotazioaz eta menpean egoteaz nekatuta daude, indigenak izateaz harro daude eta beren hizkuntza eta kultura defendatu nahi dute.
Era berean, argi dago marxistek modu aktiboan aurka egin behar diotela pertsonek beren orientazio sexualagatik, etniagatik edo genero-identitateagatik jasaten duten diskriminazio eta zapalkuntza orori, ezkontzari eta antzekoei buruzko lege erreakzionario guztiak indargabetzeko borrokan. Hori eskuinaren eta klase nagusiaren aurkako borroka orokorraren parte da. Marxistok zapalkuntza oro salatzen dugu, jasaten duena edozein dela ere. Kapitalismoaren gaitz guztiek, emakumearen zapalkuntzatik hasi eta ingurumen hondamendietara, edo nazionalitate txikien zapalkuntzara, sistemaren aurkako amorruz betetzen gaituzte. Gure bandera da “bat ukitzen baduzue, denok ukitzen gaituzue”. Marxismoa gizateriaren askapenerako borrokaren doktrina integral bat da, langile klasea klase sozial zapaldu iraultzaileena izateko, produkzioan eta gizartean duen paper bereziagatik eta sistema kapitalistaren produkturik jatorrena izateagatik borroka horren buruan jartzen duena. Langile klaseak zapalkuntza mota guztien aurkako borrokan duen eginkizun hori bere bizi- eta lan-baldintzetatik ere eratortzen da. Baldintza horiek gizarte sozialistaren etorkizuneko elementuak biltzen dituzte, eta gizarte-klaseetan banatzea, nazio edo herri bat beste batengatik zapaltzea eta, jakina, emakumea gizonak zapaltzea baztertzen dute.
Elkartasun aktibo hori guztiz bateraezina da aliantzaren nozioarekin, zeina esperientzia subjektiboaren lehentasunean nortasun-politikak behin eta berriz hastearen ondorioz sortzen baita. Zapalkuntza bizi izan dutenek bakarrik ulertzen dutela eta zapalkuntzaren aurka borrokatzeko gai direla argudiatzen denez, zapaldutako eta baztertutako taldeen egoera zaila begiko dutenek bigarren mailako zeregina dute, aldekotasun pasibo gisa.
Baina “nortasun-politika” deritzona benetan kaltegarria da emakumeen, beltzen, etorkinen, indigenen eta LGBT pertsonen kausarentzat. Arraza-zatiketak sakontzen ditu, gainditu nahi baditu ere, eta adierazpen-askatasuna itotzen du eta eztabaida arrazionala ezinezko egiten du. Demagogo politikoek eta zale txikiek salaketa zaratatsuekin ordezkatzen dituzte argudioak, haien “zuzentasun politikoa” zalantzan jartzen ausartzen den edonor isilarazteko. Histeria-atmosfera sortzen da.
Pertsona horiek onartzen dute arazo politiko eta sozialak talde zapalduen arazoetara murriztu daitezkeela. Badirudi uste dutela koloreak eta generoak kodetutako justiziaren eskakizunak arazo guztiak konponduko dituela. Egia esan, gutxiengo zapalduen arazoak kapitalismoaren kontraesan sakonen isla dira, ez horren kausarena. Horrela, eskari horiek benetako arazoen arreta desbideratzen dute, eta amaigabeko nahasteak eta zatiketak ereiten dituzte. Jende honek marxistei leporatzen die zapalduen borrokari entzungor egitea. Arazo guztiak konponduko dituen iraultza espero dugula eta ez dugula erantzunik hemen eta orain. Errealitatetik urrun. Guk klase borroka metodoen alde egiten dugu zapalkuntzaren aurka borrokatzeko. Masa-taktika borrokalariak proposatzen ditugu injustizia ororen aurka. Nortasun politika erreformistaren defendatzaileek egiten dituzte aldaketa txikienak, kuota eta legalismoekin, kapitalismoaren egitura bere horretan utziz. Nahasmena sortzen dute eta jendea gero eta talde txikiagoetan banatzen dute, zapalketaren eta esplotazioaren benetako iturriaren aurka borrokatzeko ezinean utziz. Guk besterik gabe azaltzen dugu zapalduen arazoak klase-gizartearen kontraesan sakonen isla direla, eta utopikoa dela pentsatzea arazo horiek erabat konpon daitezkeela klase-esklabotza dagoen bitartean. Zapalduen eta esplotatuen sektore guztien batasunik zabalenak bakarrik egin diezaioke aurre zapalkuntzari gaur egun, eta kapitalismoa boteretik kentzeko bidea prestatu.
Zatiketaren politika
Zalantzarik gabe, arrazakeria gai garrantzitsua da gizarte kapitalistan. Klase menderatzaileak beti erabili izan du langile-klasea zatitzeko eta ahultzeko, talde sozial bat beste baten aurka jarriz bere etnizitate, azal-kolore, hizkuntza eta abarretan oinarrituta. Arrazakeriaren aurkako borroka, forma guztietan, beraz, lehentasuna da marxistentzat, beti ahaleginduko baitira langile klasearen batasun gorena lortzen kapitalaren aurkako borrokan.
Herrialde aurreratu bakar batean ere ez du arrazakeriaren aurkako borrokak Estatu Batuetan bezain garrantzi handia. “Bizitza Beltzak Axola zaizkigu” mugimenduaren sorrera milioika beltzek poliziaren indarkeriaren, diskriminazioaren eta arrazakeriaren aurka borrokatzeko duten nahiaren adierazpena da. Hori guztiz aurrerakoia da eta babestu egin behar dugu.
Hala ere, fenomeno hau “teorizatzeko” joerak emaitza negatiboak izan ditzaketen gehiegikeriak ekarri ditu, bereziki beltzen eskubideen aldeko borroka zuzenerako. Marxistok arrazakeriaren eta poliziaren indarkeriaren aurka borrokatzen dugu, baina ez dugu inolako betebeharrik ideologia aldebakar eta faltsu bat onartzeko, borroka honetan batere laguntzen ez duena, baizik eta ahultzen eta zailtzen duena.
Zalantzarik gabe, klase esplotazioaz gain, zapalkuntza mota asko daude, hala nola arrazismoa, sexismoa, homofobia, transfobia, etab. Marxista garen heinean, zapalkuntza mota guztiak ikusten eta borrokatzen ditugu. Intersekzionalitatearen arazoa da banatzen gaituena azpimarratzen duela batzen gaituenaren gainean, zapalkuntza modu ezberdinen konbinazio amaigabeetan eta pertsona bakoitzak esperimentatu dezakeen “pribilegio” deiturikoan zentratuz eta, emaitza gisa, gatazkan dauden interesak ditugula argudiatuz. Horrek aurrez aurre jartzen ditu zapaldutako taldeak eta langileriaren geruzak bata bestearen aurka, zapalkuntzaren aurka borrokatzeko eta klasearen esplotazioarekin amaitzeko behar den klase kolektibo eta borrokalariaren borroka mota sustatu beharrean.
Patricia Hill Collins feminista intersekzional nabarmenaren arabera, “talde guztiek zigor eta pribilegio maila desberdinak dituzte” “testuinguruaren arabera, gizabanako bat zapaltzailea, talde zapaldu bateko kidea edo aldi berean zapaltzailea eta zapaldua izan daiteke”. Bere generoagatik zigortzen dituzten baina arrazagatik pribilegiatuak diren emakume zurien adibidea erabiltzen du. Ikuspuntu horren arazoa zera da, pertsona batek zapalkuntza mota jakin bat jasaten ez badu, zapaltzaile bat dela, eta zapalketa-modu horri besteei eusteko interesa duela. Norbanakoarengan zapalkuntzaren eragile nagusi den ikuspegi honek zapalduen borrokak are gehiago atomizatzeko baino ez du balio. Gainera, langile klasearen geruza batek ere ez du beste baten zapalkuntzari eusteko inolako interesik. Justu kontrakoa.
Zapaldutako guztiak kapitalismoaren eta Estatu burgesaren aurkako borroka komunean batu beharrean,” intersekzionalistek” borroka zati txikiagoetan banatu nahi dute: emakume beltzak gizon beltzen aurka, desgaitasuna duten emakume beltzak desgaitasunik gabeko emakume beltzen aurka, etab. Gauzak modu horretan zatitzean eta bereiztean, mugimendua zatitzen ari dira, arreta arazo nagusietatik desbideratzen ari dira eta zapalduen talde ezberdinak elkarren aurka jartzen ari dira.
Beraz, banandutako segmentu bakoitzari gonbidapena egiten zaio besteen eskubideen aurka dituen eskubideak berresteko. Horrela, mugimendua gero eta zati txikiagoetan banatzen da. Bitartean, benetako zapaltzaileek, bankariek eta kapitalistek, prentsako baroiek eta poliziaburuek, erreakzionarioek eta arrazistek, eskuak igurtzi eta pozez begiratzen dute, mugimenduak bere energiak zentzurik gabeko liskar eta gatazken begiradan kontsumitzen dituen bitartean.
Hori dela eta, aktibista batzuek beste ekintzaile batzuen aurkako erasoak egiten dituzte, “pribilegiozko hierarkia” batean ustezko ranking-agatik. Horrela, esaten da gizon beltzak “pribilegiatuak” direla emakume beltzekin alderatuta, etab. Zerrenda amaigabea da eta ezinbesteko emaitza mugimendua mila zatitan atomizatzea da. Etsai komunaren aurka borrokatu beharrean, zapalduen segmentu bakoitza bere zapalkuntzan kontzentratzea eta zapalduen gainerako segmentu guztien aurka eztabaidatzea bultzatzen da.
Masa-borrokaren ordez, aktibista-talde txikiek gai partikularrei buruzko beren gudu isolatuetan parte hartzen dute. Baina gauzak ez dira hor amaitzen. Ideia hori bere ondorio logikora eramaten badugu, ezin da inolako antolaketarik egin, gizabanako bakoitza bakarra baita ezinbestean, eta kapitalismoaren esperientzia bakarra du. “Aliatuez” eta elkartzeaz hitz egitea haiek defendatzen duten ikuspegi zatitzailea ezkutatzeko estalki bat besterik ez da.
Ideia horiek bideratzen dituzten muturreko absurduen adibide bat da feminista erradikalen transfobiari buruzko amorru berria, hala nola Julie Bindel, Germaine Greer eta beste batzuk, emakume transgeneroei buruzko iruzkin inflamatorioak egin dituztenak, funtsean benetako emakumeak ez direla leporatuz. Nortasun-politikak bakoitza zein kategoriatakoa den definitzeko duen obsesioaren adierazgarri da hori. Gainera, beren ideien desadostasuna politikoki aurrez aurre jarri beharrean, bi alderdiek boikotekin erantzuten dute, ez dute eztabaida-gunerik partekatzen, protestak eta bandalismoa egiten dituzte, eta, ondorioz, ekitaldi publikoak bertan behera utzi eta eztabaida eragotzi behar dute.
Zapalduen segmentu bakoitzak zapalkuntza modu ezberdinean jasaten duela egia bada ere, baliozkotasun berarekin argudia daiteke gizabanako bakoitzak gauzak era ezberdinean esperimentatzen dituela, eta, beraz, beste inork ezin dituela ulertu nire arazoak, hau da, nire propietate pertsonala. Argudio honek Leninek Materialismoan eta Enpiriokritizismoan erabat eraitsi zuen idealismo subjektiboaren amarru filosofikora garamatza. Intersekzionalitateari datxekion idealismo subjektiboa Patricia Hill Collins-en pasarte honetan azaltzen da modu gordinenean: dominazioaren matrize nagusiak hainbat talde ditu, bakoitzak penalizazio- eta pribilegio-esperientzia desberdinak ditu, eta horiei dagozkien perspektiba partzialak sortzen dituzte... Talde bakar batek ere ez du ikus-angelu argirik. Talde bakar batek ere ez dauka egia 'absolutua' aurkitzeko teoria edo metodologia.
Klasearen ikuspuntua alde batera utzita
“Intersekzionalisten” artikulu eta diskurtsoetan oso gutxitan aurkitzen da klaseari buruzko aipamenik, are gutxiago langile-klaseari buruzkoa.
Klasea aipatzen den une bakan horietan, ez da modu marxista batean adierazten, baizik eta diskriminazio modu bat bezala («klasismo»), ugarietako bat, eta inola ere ez garrantzitsuena. Langile klasea ez da aberastasun guztiaren ekoizlea, ekoizpen-prozesu batean ustiatua, baizik eta diskriminatutako pertsonen kategoria bat gehiago: komunismoaren eta iraultza sozialistaren ikuspuntua erabat baztertu duten ezkertiar ohien beste kasu triste bat.
Klase gizartean zapalkuntzaren sustraia aurkitu beharrean eta, kapitalismoaren azpian, bankarien eta kapitalisten menderatze ekonomikoan, “intersekzionalistak” pertsonen portaera sozialean eta erabiltzen duten hizkuntzan aurkitzen saiatzen dira. Gaur egun, emakumeen zapalkuntza ez da soldatapeko esklabotza kapitalistaren emaitza, baizik eta erakundeetan hizkuntza diskriminatzailea edo egitura diskriminatzaileak erabiltzearen emaitza.
Herrialde ex-kolonialetan, estalinismoaren porrot ideologikoari esker, talde edo joera ezberdinek, iraultza txinatarraren eta kubatarraren garaipenaren ondoren, forma berri bat bilatu zuten, originalagoa, “ortodoxia marxistatik” kanpo askapenaren filosofia berri bat. Ustezko filosofia horrek argudiatzen du herrialde ex kolonialen askapenaren gakoa pentsamendu eta hizkuntza eurozentrikoa baztertzea dela, eta horrek deskolonizazio epistemologiko eta pentsamenduzkoa ekarriko du. Hori izango da herrialde horien historia modu “originalean” pentsatzeko oinarria, eta hor hasiko da askapena. Pentsamendu erreformista eta erreakzionario horrek gonbidatzen gaitu, ez du burgesiaren eta horren esplotazio modu basatien aurka borrokatu, baizik eta, epistemologikoki, irtenbide berriak aurkitu ditu.
Ikuspuntu horretatik, beharrezkoa ez da gizartea oinarrietatik errotik berreraikitzera bideratutako iraultza bat, baizik eta pertsonen pentsamoldea eta jokabidea erreformatzea eta aldatzea. Helburua ez da gizartea aldatzea, baizik eta autoerrealizazio indibiduala abstraktuan lortzen ahalegintzea, kapitalismoa dagoen bitartean zapalkuntza eta esplotazioa egongo direla ahaztuta.
Alderdi iraultzailea langile klasearen tresna bat da boterea hartzeko eta gizartea eraldatzeko. Ez da gizarte berriaren miniaturazko kopia bat, hura sortzeko katalizatzailea baizik. Esan beharrik ez dago gure lerroetan eta gure jarduera politikoan edozein zapalkuntza-adierazpen borrokatzen dugula. Hala ere, intersekzionalistek uste dute diskriminaziorik gabeko gizarte bat sortzeko gai den erakunde huts bat eraiki dezaketela, jokabide diskriminatzailez purgatua. Ez dute ulertzen edozein erakunde eraikitzen den gizartearen presiopean egongo dela. Adibidez, kapitalismoaren azpian dagoen emakumearen zapalkuntzaren ondorioz, ezinezkoa da erakunde gehienetan gizonen eta emakumeen ordezkaritza berdina egotea kapitalismoa dagoen bitartean. Oztopo guztiak kendu behar ditugu emakumeek eta zapaldutako beste talde batzuek parte har dezaten, baina ezin ditugu klase-gizartearen presioak ezabatu, klase-gizartea dagoen bitartean. Intersekzionalistek, azkenean, etorkizuneko gizartearen prototipo utopiko horren eraikuntzan kontzentratzen dute beren energia guztia, zaharraren mugen barruan, praktikan gizarte honi eta haren jokabide diskriminatzaileari amaiera eman diezaiokeen antolaketa eraiki beharrean. Ikuskera idealista hori gizartearen ikuskera materialistaren eta dialektikoaren erabateko ukazioa da. Ikuskera idealista mugimendu horretako sektore batzuek proposatzen dituzten “” motetan ere agertzen da: “genero-hizkuntza neutroa”, “genero-hezkuntza neutroa”, etab. Horrela, intersekzionalistek uste dute zapalkuntzaren sustraia, nolabait, ideia txarretan dagoela, eta ideia horiek” hezkuntzaren bidez desagerraraz” daitezkeela, erabat erreformista eta utopikoa den ikuskeraren bidez.
Hainbat feminismo-eskola?
Azken urteotan, zapalkuntzaren eta diskriminazioaren aurkako mugimendu masiboen lekuko izan gara hainbat herrialdetan. Black Lives Matter mugimenduaren hastapenak gazte beltzen hilketa polizialaren aurka, Irlandako ezkontza homosexualen erreferenduma, Polonian abortatzeko eskubidearen aldeko mugimendua eta Argentinan, Mexikon eta beste herrialde batzuetan emakumeen aurkako indarkeriaren aurkako mugimendua. Mugimendu horiek sentimendu aurrerakoia islatzen dute, eta sentimendu horrekin konektatu behar dugu, eta sistema osoa zalantzan jartzeko elementu bat dute.
Estatu espainiarrean, martxoaren 8ko greba eta “La Manada” taldearen bortxaketaren aurkako mugimendua feminismoaren izenpean egin ziren, ehunka mila eta milioiren parte-hartzearekin. Masen begietara, hitzak “berdintasunaren aldeko borroka” esanahia hartu du emakumeentzat. Hala ere, martxoaren 8ko greba feministara deitu zuten erakundeetako agintariak feministak dira, teoria feminista defendatzen dutelako. Emakumeak askatzeko borrokak “zeharkakoa” izan behar duela diote (hau da, klase-banaketak eta banaketa politikoak moztuz), gizonak, kasurik onenean, “aliatuak” izan daitezkeela eta ez zuketela greban parte hartu behar, baizik eta beren lanetan greban dauden emakumeak ordezkatu behar zituztela. Halaber, kapitalismoaren pean dagoen emakumearen esplotazioa eskulanaren ugalketan ematen dela eta, beraz, “etxeko lanetarako soldata” baten alde borrokatu behar dugula ere adierazten dute. Mugimendua masa mugimendu bihurtu zen heinean, parte-hartzaile gehienek ziurrenik ez zituzten ideia horietako asko ezagutzen.
Baldintza horietan, ikaskide batzuek planteatu dute «feminista» hitza hartu behar dugula eta horrelakotzat deskribatu behar dugula geure burua. Guk ez dugu uste hau zuzena edo beharrezkoa denik. Jakina, akats politiko larria izango litzateke gure arrazoibidea idatziz hastea, baita gure esku-hartzean ere, «feminismo» hitzaren esanahiari buruzko polemikarekin. Masa-mugimendu bateko edozein esku-hartzetan bezala, alderdi aurrerakoi eta iraultzaileenetan oinarritu behar dugu, eta, modu positiboan, geure programa eta estrategia proposatu. Modu adiskidetsuan argudiatu behar dugu mugimenduko buruzagiek aurkeztutako ideia oker eta kaltegarrien aurka, eta, aldi berean, haien lerroak inspiratzen dituen espiritu iraultzailearekin bat egin behar dugu. Hori da orain arte egin duguna, besteak beste, Mexikon, Italian (masa-mugimendu bat egon zen 2017ko martxoaren 8an) eta Espainian. Gure burua “feminista” ez deitzea ez da oztopo izan gure esku-hartzerako.
Gazte askok feminista deitzen diote beren buruari, ikuspegi marxista batetik feminista izan gabe. Emakumeak gizarteko desberdintasunaz jabetzen hasi dira, eta beren burua feminista deitzen dutenean esan nahi dutena da emakumeen zapalkuntzaren aurka daudela eta berdintasunezko gizarte bat nahi dutela. Hori hasiera puntu bat izan daiteke marxismo iraultzailearen ideiei irabazteko
Feministek gizartearen arazo gehienen errua “patriarkatuari” leporatzeko joera dute. Egia da emakumeen esklabotza klaseak menderatzean sortu zen esklabotza-modurik zaharrena dela, eta duela milaka urtetik existitzen dela. Gizartearen funtsezko berreraikuntza batek bakarrik amai dezake esklabotza higuingarri hau behingoz. Baina hain funtsezkoa den aldaketa langile klasearen ekintza iraultzaile bateratuaren bidez bakarrik lor daiteke. Horrek esan nahi du langile klaseko gizonen eta emakumeen artean batasuna dagoela, klase gisa emantzipatzeko borrokan. Feministek patriarkatua klase-gizartetik bereizitako egitura gisa ikusten dute, eta horrek ondorio saihestezina dakar: emakumeen emantzipazioaren aldeko borroka independentea da langile-klasearen emantzipaziotik. Ideia hori erreakzionarioa eta zatitzailea da, eta feminista marxista eta feminista sozialista deitzen diren askoren artean ere ageri da, modu lausoan bada ere.
Emakumearen erabateko emantzipazioa gizarte-iraultzaren bidez bakarrik lor daiteke, eta iraultza horrek emakumearen zapalkuntzaren oinarri den esplotazioa suntsituko du. Horrek esan nahi du ez dugula kontuan hartzen emakumeak kapitalismopean egiten dituen hobekuntzen aldeko borroka? Noski ezetz! Emakumearen aurkako diskriminazio eta zapalkuntza txikienaren aurka borrokatuko dugu. Hori oinarrizko baldintza da langileen arteko batasun borrokalaria lortzeko.
Batzuetan feminismo-eskola desberdinak daudela esaten da, eta hori da, zalantzarik gabe, kasua. Anarkismo mota ezberdinak ere badaude, eta batzuk marxismotik beste batzuk baino hurbilago daude. Baina horrek ez du aldatzen marxismoaren eta anarkismoaren arteko banalerroa.
Anarkismo mota desberdinak dauden arren, aurreiritzi mota bera dute guztiek, neurri handiagoan edo txikiagoan. Komunismotik hurbilen dauden anarkistei irabazteko modua ez da desberdintasun horiek existitzen ez diren itxurak egitea, edo anarkistei esatea:” ¡ikusten duzue, gauza beragatik ari gara borrokan!! Aitzitik, anarkista zintzo baten nahasteak argitzeko metodoa anarkismoaren ideia nahasi eta ez-zientifikoen eta marxismo iraultzailearen ideia argi eta zientifikoen arteko aldea azaltzea da.
Errusiako Iraultzan, batzuek, euren burua, anarko-komunistatzat deskribatzen zuten. Iraultzaren ondorioz, anarkisten arteko elementu proletariorik onenak boltxebismora hurbildu ziren eta boltxebikeekin borrokatu zuten iraultzan eta gerra zibilean. Asko Alderdi Komunistan afiliatu ziren. anarko-komunismoaren korrontea komunismorako trantsizioaren tarteko puntu moduko bat zen.
Era berean, gerta daiteke feminismo mota batzuk besteak baino aurrerakoiagoak izatea. Marxistok eskura ditugun baliabide guztiekin borrokatu behar dugu emakumearen erabateko emantzipazioaren alde. Nork bere buruari galde diezaioke: zer da feminismoa? Galdera horri ezin zaio erantzun modu zehatz batean. Kontserbadoreek, liberalek, aurrerakoiek eta ezkerrak erabiltzen duten terminoa da. Afganistan inbaditzearen alde egiteko erabiltzen da, emakumeen eskubideak babesteko argudioarekin, eta, aldi berean, berdintasunaren eta gizateriaren askapenaren alde borrokatu nahi duten pertsonek erabiltzen dute. Izan ere, Espainian ere, agintean dagoen eskuineko alderdiak zinta more feministak ere erabili zituen martxoaren 8an, “feminista direla erakusteko”. Oxforden hiztegiak honela definitzen du: "Emakumeen eskubideen defentsa, sexuen berdintasunean oinarrituta". Definizio horrek terminoaren arazo nagusia erakusten du: klase-ikuspegitik ezer esaten ez duena.
Feminismoa hobeto defini liteke ez denagatik: ez du inolako erantzunik ematen zapalkuntza nola sortu zen eta, beraz, nola borroka daitekeen eta nola ezabatu. Feminismo mota guztiek dituzte beren erantzunak, baten bat baldin badute. Feminismoak esan nahi du nolabait posible dela emakumeen zapalkuntza ezabatzea zapalkuntza horren sorburua ezabatu baino lehen: kapitalismoa eta klaseen gizartea, oro har. Argitu beharrean, gela-lerroak lausotzen ditu. Feminismo mota guztiek sintomei bakarrik begiratzen diete, eta ez kausa nagusiei. Marxista gisa gauzak diren bezala esan behar ditugu. Demarkazio-ildo argia behar dugu feminismoari dagokionez. Ez "emakumeen eskubideen alde sexuen berdintasunean oinarrituta" borrokatzen ez dugulako, eta hori, noski, egiten dugu, baizik eta feminismo-mota "onenak" ere nahasmena eta batasun zentzu faltsua baino ez duelako sortzen klase-banaketen gainetik.
Beraz, ez du zentzurik feminista marxistatzat jotzeak. Egia esan, zuzenean kaltegarria da, eta ez die arazoa argitzen laguntzen beren burua feminista deitzen duten klase zintzoko gazte borrokalariei. Aitzitik, argi eta garbi azaldu behar dugu zergatik ez garen feministak, pertsona horiei marxismorako bidean laguntzeko eta ideia txikiak, klasistak ez direnak eta idealismo filosofikoa marxisten lerroetan sartzeko zubi bat ez sortzeko bitarteko gisa.
Ezin dugu geure burua feministatzat jo, baina ez dugu eman behar nolabait axolagabeak garela langile-klaseko emakume-masek sentitzen duten sumindura-sentimendu sakonarekin, kapitalismoaren pean sufritzen baitute, bai langile gisa, bai emakume gisa. Era berean, ez diogu inolako sinesgarritasunik eman behar marxistek emakumeen askapenerako borroka etorkizun sozialista urrun baten mende jartzen dutela dioen ideia faltsuari. Feminismoaren estandartepean, kontraesanak eta mugak gorabehera, emakumeen belaunaldi berri bat gauzen egungo egoeraren aurkako borrokara mugitzen ari da. Egoera zehatz horretatik abiatuta, eta bere ahalmen iraultzailea aitortuta, emakumeen zapalkuntza sekularra gainbehera kapitalistaren garaiko baldintza zehatzekin lotzeko modua aurkitu behar dugu.
Era berean, sindikatuen barruan iraultzaile gisa lan egiten dugunean, gure lankide langileen eguneroko borroketan parte hartzen dugu, eta sindikatu borrokalariak eta politika sozialistak ere eskatzen ditugu. Era berean, emakumeen masa-mugimendu orotan parte hartu behar dugu, ahalik eta izaera borrokalariena ematen saiatuz eta berehalako eskaerak gizartean funtsezko aldaketaren beharrarekin lotuz. Gure betebeharra da trantsizio-zubi bat egitea emakumeen asmo demokratikoen eta berdintasunaren aldeko borrokaren artean, sistema zapaltzaile baten aurka langile guztien borroka komuna egiteko ideiarekin, bat egiteko beharra azpimarratuz kapitalismoaren aurkako behin betiko kolpea hartzeko, klase zapaldua zatitu nahi baitu beti, bere menderatzea iraunarazteko.
“Feminista marxista” zarela esatean, marxismoak ez duela berdintasunaren aldeko borroka barne hartzen inplikatzen duzu. Egia da estalinismoak ez zuela hartzen. Baina estalinismoaren aurkako borroka batean herentzia marxista eskatzeko borrokatzen dugun bezala, arlo honetan ere egin behar dugu. Estalinismoa marxismoa ez dela argudiatzen dugu, eta erregimen burokratiko estalinista ez zela sozialismoa, eta era berean argudiatu behar dugu emakumeei, homosexualei eta abarri buruzko ikuspegi estalinistak ez duela ezer komunik marxismoarekin.
Definizioz, "emakumeak" kategoriak klase guztietako emakumeak biltzen ditu, eta klase horiek interes bateraezinak dituzte. Klase-bereizketa eta -kontraesan erabakigarri horiek desitxuratzean, feminismoa ezin da marxismoarekin adiskidetu, klase-analisi batean oinarritzen baita. Marxismora hurbiltzen ari diren feministei. Irabazi behar baditugu, hori gure printzipioetan erabat tinko mantenduz bakarrik egin daiteke. Behin eta berriz azpimarratu behar dugu emakumearen erabateko emantzipazioa klase-batasunaren eta iraultza sozialistaren bidez soilik lor daitekeela. Badira beren burua feministatzat dutenak emakumeen eskubideak defendatzeagatik. Guk marxistok ere defendatzen ditugu, baina ez gara feministak. Nolanahi ere, modu adiskidetsuan azaldu behar dugu ez gaudela haien borrokaren aurka, eta, aitzitik, emakumeen eskubideen alde gaudela, baina hori kapitalismoaren aurka borrokatuz lortzen dela, ez zatituz. Aldi berean, diskriminazioaren eta desberdintasunaren aurkako borroka guztien buru egon behar dugu, berdintasunaren kausan lagunduko duen eta edozein zapalkuntza-moduren aurka egingo duen errebindikaziorik txikienaren alde borrokatuz, hala nola:
- Enplegua guztiontzat. Lan berean, soldata bera.
- Austeritatearen amaiera (emakumeari neurriz kanpo eragiten dio, soldatak murriztuz eta etxeko lan gehiago egitera behartuz, gazteak eta zaharrak zainduz, gizarte-zerbitzu faltak uzten duen hutsunea betetzeko).
- Abortatzeko eskubidea.
- Guztiontzako doako osasun unibertsala, doako familia-plangintza, abortua eta etxeko indarkeriaren aurkako zentroak barne.
- Gurasoen baja, soldataren % 100arekin.
- Etxebizitza sozialen programa handiak.
- Doako eta kalitate handiko haurtzaindegien sare zabala, lanorduak estaltzeko.
- Adinekoak zaintzea, dohainik eta kalitate handikoak, bai egoitzakoak, bai egoitzakoak ez direnak.
- Doako kantinak eta garbitegi-zerbitzuak doan ematea.
- Doako jantokiak, kalitatezkoak lantokietan eta eskoletan.
- Emakumeen aurkako edozein indarkeria aurkatzea eta borrokatzea
Hala ere, lantokian borroka arrakastatsua izateko aurretiazko baldintza langileen arteko batasuna da, langile diren aldetik. Funtsezko banalerroa da marxismoak klasearen arabera azaltzen duela gizartea, ez generoaren arabera. Gizartearen oinarrizko banaketa burges eta proletarioen, esplotatzaileen eta esplotatuen artekoa da. Egia da beste zapalkuntza mota batzuk ere badaudela. Baina, azken finean, ezin dira konpondu kapitalismoaren esparruan.
Beste gai batzuetan bezala (soldatak, pentsioak, etxebizitza, osasuna, lan-baldintzak), kapitalismopeko hobekuntzen aldeko eguneroko borroka da langile klasea mobilizatzeko eta antolatzeko modu bakarra kapitalismoaren boteretik kentzea prestatzeko.
Gu, noski, pozik gaude feminismoaren mugak zalantzan jartzen hasi diren feministak daudelako. Baina joera positibo hori trantsizio-fase gisa baino ezin da esanguratsua izan, klase sendoaren ikuspuntu iraultzailea hartzeko.
Erradikalismo terminologikoa
Berdintasunaren aldeko benetako borrokaren ordez, kuota artifizialak eskaintzen zaizkigu. Gizartearen berreraikuntza iraultzailearen bidezko emantzipazioaren aldeko borrokaren ordez, “zuzentasun politikoa” eskaintzen zaigu. Horrek liskar amaigabea eragiten du hitz hori edo beste bat erabiltzeagatik, “genero-hizkera” aldatzeko beharragatik, etab.
Hitza Egitateekin ordezkatzen duen “narrazio” postmodernoari ohore eginez, kalkulaezina den denbora xahutu da zenbait herrialdetan, non bere burua ezkertiar edo are “marxista” gisa deskribatzen duen jendeak hitz-akrobaziak egiten dituen hizkuntza bihurritzeko, forma maskulino eta femeninoak neutralizatuz, astakeriak amaituz, hala nola “ikaskide” (compañer@) bezala, espainieraz eta italieraz, eta antzeko gauzak. Hizkuntzarekin egiten diren jolas mota horiek ez dute ezer egiten emakumearen emantzipazioaren, koloredun jendearen eta beste inoren aldeko borroka garatzeko. Fetitxismoa gordinena eta barregarriena da.
Alemaniar ideologia lanean, Marxek eta Engelsek saiatu zuten gizabanakoen kontzientzia aldatuz baldintza materialak alda zitezkeela, eta iraultza gertatzeko jendea, aldez aurretik “hezi” behar dela:
“Kontzientzia komunista hori masan sortzeko nahiz gauza bera aurrera eramateko, beharrezkoa da gizakiak masan eraldatzea, mugimendu praktiko baten bidez eta iraultzaren bidez bakarrik lortu ahal izango dena; eta, beraz, iraultza ez da beharrezkoa bakarrik klase nagusia ezin delako bestela eraitsi, baizik eta iraultza baten bidez bakarrik lortuko duelako hondoratzen den gailurretik irten eta gizartea oinarri berrien gainean fundatzeko gai izango den klasea”.
Hizkuntzarekiko obsesio postmodernoak gaia buruz behera jartzen du. Hizkuntza aldatzeak ez du ezer aldatuko zapalkuntzaren benetako egitatean. Hori pentsatzeak ikuspegi erabat idealista erakusten du. Hizkuntza aldatu eta eboluzionatu egiten da, mundu errealean aldaketak islatuz, baina kontrakoa guztiz faltsua da.
Hitzei buruzko rifirrafeak unibertsitateetako mintegietako joera tipiko bat dira, non jendeak mundu osoko denbora duen ezer zehatzari buruzko argumentu amaigabeetan murgiltzeko, hala nola zakurra buztanari segika. Goethe alemaniar poetak idatzi zuen: “Hasieran Egina izan zen”. Emakumearen emantzipazioa lortzeko, zapalkuntzari eta diskriminazioari aurre egiteko ekintza behar da. Baina masa-ekintza arrakastatsu baten aurreko baldintza, hain zuzen ere, langileen arteko borroka-batasuna da, proletario guztien azpiratze komunean oinarritzen diren patroien aurka.
Badirudi burgesia txiki “erradikalak” beti izan behar duela kexatzeko zerbait, queer teoria deiturikoa bezala. Ez gaude teoria hau sakon aztertzeko lekuan. Hori dokumentu eta artikulu bereizietan egin daiteke. Nahikoa da esatea kontzeptu guztiz erreakzionarioa dela, idealismo filosofikotik datorrena, bere forma gordinenean. Zapalkuntzaren aurkako borroka ahultzen duten zatiketak ereiten ditu, eta, ezinbestean, erreakzioari jokoa egiten diote, ideia horiekin bat egiten dutenen asmoak alde batera utzita.
Marxismoa materialismo filosofikoan oinarritzen da, eta hori da natura, gizartea eta giza portaera aztertzeko metodo zientifiko bakarra. Gustatu ala ez, sexua animalien munduan (gizakiak barne) ugalketa-metodo arrunta da. Ugalketa asexuala animalien munduan dago, adibidez zizareen edo arrain batzuen artean. Baina desagertu egiten da eboluzioaren garapenarekin, eta ez da existitzen ugaztunen artean.
Sexua ez da kontzienteki asmatu edo zehaztu. Eboluzioaren fruitua da. Sexua giza borondateak artifizialki determinatu dezakeela dioen ideia arbitrarioa eta faltsua da filosofiaren eta zientziaren ikuspegitik.
Sexuaren oinarrizko banaketa arren eta emeen artekoa da. Ugalketa-prozesuak berez baldintzatzen du hori. Horrek, aldi berean, lanaren banaketaren ernamuina dakar, une jakin batean gizartea klaseetan banatzeko oinarriak ezartzen dituena. Emakumeak gizonarekiko duen mendekotasuna, familia-harreman patriarkaletan adierazten dena, bat dator gizarte klasistaren jatorriarekin, eta klase-gizartea bera abolitzearekin bakarrik desagerraraziko da.
Marxistak emakumearen eta gizarteko gainerako sektore zapalduen erabateko emantzipazioaren alde borrokatzen dira. Baina emantzipazioa ezin da lortu generorik ez dagoela irudikatuz. Edozer gauza izan daitekeela pentsa daiteke. Baina, azkenean, errealitate materiala onartu beharrean aurkitzen gara idealismo filosofikoaren dibagazio mentalen gainetik.
Queer teoriaren aldaketa kontaezin eta bitxien artean (ez genuke inolaz ere teoria hori duindu behar) hari komun bat aurkitzen dugu: lehenik eta behin, generoa (eta baita sexua ere) gizarte-eraikuntza huts gisa aurkezten du, bere alderdi biologiko eta materialak ukatuz. Hurrengo urratsa irudimenean genero sorta amaigabea sortzea da, eta horietako bakoitza libre da gehien gustatzen zaiona aukeratzeko.
Ez dugu ukatzen gizonez eta emakumeez gain, bitarteko formak ere badirela, luzaroan ezagutu direnak. Ameriketako kolonaurreko gizarteetan, jende hori talde sozial berezi gisa ikusten zen, eta errespetuz tratatzen zen.
Zientzia modernoak sexua aldatzeko aukera ematen dio jendeari, eta horrek nahi duen edonorentzat eskuragarri izan behar du. Esan gabe doa trans jendearen aurkako edozein diskriminazio eta intolerantziaren aurka konponduta gaudela. Ez dugu eragozpenik jendeak nahi duen bezala identifikatzeko. Hala ere, hori gizartea aldatzeko modu gisa aurkeztean, klase menderatzailearentzat oso komenigarria den ideia bat lortzen da: emantzipazioa norberaren bizimoduaren mende dagoela.
Korronte horrek zenbait feminista eta trans aktibisten arteko zatiketa eta liskar mingotsetan dituen ondorio negatiboak ikusten ditugu. Ezin da esan garapen horiek zapalkuntzaren aurkako borrokan laguntzen dutenik. Erabat erreakzionarioak dira eta borrokatu egin behar dira.
“Identitatea” langile-mugimenduan
Marxistak emakumearen emantzipazioaren alde borrokatzen dira, eta neurri aurrerakoi guztiak defendatzen dituzte, berdin dio zein partzialak diren, egungo kapitalismoaren muga estuetan ere emakumearen posizioa hobetzeko. Baina borroka hau geure metodoekin gidatzen dugu, hau da, klase proletarioen borrokaren metodoekin.
Adierazten dugu, azken batean, emakumearen emantzipazio erreala eta absolutua gizartearen goitik beherako eraldaketarekin bakarrik lor daitekeela, hau da, iraultza sozialistaren bitartez. Baina horretarako betekizuna langile-klasearen batasuna da, eta bere zeregin iraultzaileez jabetzea.
Marxistak edozein motatako zapalkuntza edo diskriminazioaren aurka gaude. Baina zapalkuntzaren eta diskriminazioaren aurka eginez, ezin dugu ahaztu helburu nagusia sozialismoaren aldeko borroka dela, eta horrek, ororen gainetik, langile-klasearen batasuna eskatzen du. Langile klasearen batasun osoaren alde gaude, genero, arraza, hizkuntza edo erlijio zatiketen gainetik. Langileen batasuna zaintzen eta klase-kontzientzia garatzen laguntzen duen guztia aurrerakoia da. Langileak banatzen dituen guztia, arrazoia edozein dela ere, erreakzionarioa da eta borrokatu egin behar da. Puntu horretan tematu behar dugu. Emakumearen zapalkuntza – eta emakume langilearengan duen adierazpen berezia – eta kapitalismoaren beste gaitz batzuk, hala nola ingurumenaren harraparikeria eta zapalkuntza nazionala, kapitalismoaren osagai eta baldintza existentziala dira. Ezin duzu kapitalismorik eduki etxeko esklabotza eta emakume langilearentzako “txanda bikoitzaren” sistema gabe; ezin duzu kapitalismorik eduki multinazional handien irabazien egarriak burututako planetaren suntsipenik gabe; eta ezin duzu kapitalismorik eduki potentzia inperialistek nazio txikiak esklabo bihurtu gabe, beren baliabideak arpilatzeko eta beste potentzia batzuen aurrean beren nagusitasuna ziurtatzeko. Horregatik, gaitz horiekin guztiekin amaitzeko benetako aukera bakarra gizartearen eraldaketa sozialista da, langile klaseak zuzendua.
Langile-mugimenduaren burokraziak proletarioen sektore desberdinak zatitzen ikasi du, soldata-diferentziak ahalbidetuz langile-klaseko sektore desberdinen artean. Sindikatu-zuzendaritzek bizitza erraza eta patronalarekiko konpromisoa bilatzen dute, eta langile batzuk saltzen dituzte beste batzuei kontzesioak ematearen truke. Gero eta herrialde gehiagotan, burokraziak sistematikoki “diskriminazio positiboa” erabiltzen du langile mugimenduko buruzagien posizioak betetzeko, beren generoa edo arraza beren karrera sustatzeko erabiltzen duten elementu arribistekin, burokrazia eskuindarrak lagunduta eta babestuta, ezkerreko hautagaiak baztertuz.
Burokratek emakumeentzat, koloredun jendearentzat eta abarrentzat “erreserbatutako lekuak” ezarri nahi dituzte, beren arrazoiengatik. Burokrazia sindikalak, zehazki, tresna hori erabiltzen du hautatutako organoen osaera lausotzeko. Ustez 2talde bereziak2 ordezkatzen dituzten burokrata arribisten taldeetan oinarritzen dira, eta, horrela, burokraziaren eskailerak igotzen dituzte horrelako klientelismoaren bidez. Eta horiek, trukean, zuzendaritzari laguntzeko prest daude, beren “arazoak” defendatzeko autonomia ematen dieten bitartean. “Talde berezi” horiei “ordezkaritza” eman beharrean, ordezkaritza txikiagoa duten organo buruzagiak lortzen dira, eta ez dira beren benetako posizio politikoetan oinarrituta hautatzen, kuotak betetzeko baizik.
Generoa edo arraza gai nagusi gisa behin eta berriz aipatzeak jendea zatitzeko joera du, ez klase-posizioen gainean, beste gogoeta batzuen arabera baizik. Horren ondorioa oso negatiboa da langileriarentzat. Ez da kasualitatea sindikatuetako buruzagi eskuindarrek, eta bereziki ezkerreko erreformistek eta erreformistek, alde guztietan “zuzentasun politikoa” eta “nortasun-politika” erabiltzea, klase-borrokatik eta langile-klaseak aurre egin behar dien benetako arazoetatik arreta desbideratzeko. Hizkuntzaren gaia dute ardatz, klase borrokalarien borrokaren bidez zapalkuntzari aurre egin beharrean.
Ideia kaltegarri horiek burokrazia sindikaleko sektore atzerakoienen eskuetan dauden armak dira. Burokrazia sindikalaren eginkizun nagusia langile klasea arrastoan mantentzea eta klase borrokaren mugak eta eraginkortasuna ixtea da. Burokraziaren metodo polizialen armategi tradizionalari, diziplina-neurrien mehatxuari, ordezkari borrokalarien kargugabetzeari, kanporatzeei eta abarri, orain beste tresna bat gehitzen zaio: intimidazioak eta sorgin-ehizak “nortasun-politikaren” fanatikoek.
Britainia Handiko kongresu sindikal batean, nortasun-politiken defendatzaileek ebazpen bat aurkeztu zuten, eta horren arabera, sindikatuak automatikoki onartu beharko luke emakume batek gizon baten aurka egindako edozein jazarpen-salaketa, inplikatutako emakumearen hitza beste frogarik gabe. Ordezkari batek hau zalantzan jarri zuen: “Ni ordezkari sindikala naiz. Imajinatu ikuskatzaile bat daukadala, emakume bat, nitaz libratu nahi duena. Oso erraza izango litzatek: jazarpen salaketa batekin berehala botako naute eta sindikatuak ezingo nau defendatu”. Oraingo honetan, irizpena atzera bota zen. Politika horien arriskua agerikoa da.
Ez ditu zalantzan jartzen argudioa irabazi dutelako, baizik eta nortasun-politikaren jarraitzaileek txistua jotzeko beldurra dutelako. Bere bilbeak eragoztera ausartzen den edonor berehala arrazistatzat, misoginotzat edo bururatzen zaien beste edozein etiketa errimagarritzat jotzen dute. Horrek jokabide bandalikoa eta era guztietako kalumniak ekarri ditu ezkerreko sindikalisten aurka, bat-bateko salaketetan sorgin-ehiza jasaten baitute. Nortasun-politikaren defendatzaileen garrasiek berehala asaldatzen dute edozein kexa, eta ez dute zalantzarik beren aurkarien aurkako irainik eskandalagarrienak botatzeko.
Kuoten printzipioa, egia esan, putxerazo-motarik okerrena da. Eskuindar bat baino gehiago aukeratu da, berak talde minoritario hori ordezkatzen duelako justifikazioarekin. Baina denak isilik daude diskriminazioa defendatzeagatik akusatuak izateko beldurraren aurrean.
Britainia Handian, Tony Blair emakumezko hautagaien ohiko aldekoa zen, diputatu arribistak aukeratu eta ezkerra suntsitzeko. Ironikoki, modako ezkerrak zabaldu zituen ideia horiek, diskriminazio positiboaren aldarrikapenaren zati gisa. Horrela eskuineko hegalari mesede egin zioten. Eskuin laboristak arazo nazionala erabili zuen Jeremy Corbyn ahultzeko, Batzorde Exekutibo Nazionalean bi eserleku gehiago proposatuz, bata Galesentzat eta bestea Eskoziarentzat, nazioek ordezkatuta egon beharko luketela aitzakiatzat hartuta. Harrigarria bada ere, Eskoziako laborismoa eta Galesekoa eskuineko hegalak menperatzen ditu.
Ezkerreko erreformistek, harrotzeko eta feministenak balira bezala aurkezteko irrikaz, hori azpimarratzen dute. Kuotak eta tratu berezia eskatzen dituzte emakumeentzat eta beste talde batzuentzat. Podemos, Momentum eta beste erakunde batzuk langile-mugimendu tradizionala baino askoz haratago doaz gai horietan, eta horrek mugimendu horietan eragin txikia dutela islatzen du. Hain zuzen ere, kuoten politikaren ondorio erreakzionarioetako bat da langile-klasearen barruan banaketa eta lehia hedatzen dituela. Kapitalismoaren krisi larriko garai honetan, gobernu guztien murrizketa- eta austeritate-politikekin, hainbat ideia erreakzionariok langile-klaseko sektore atzeratuen arteko espazio bat aurki dezakete, esate baterako, gure arazoak ez direla kapitalismotik eratortzen, baizik eta gutxiengo nazionalen eta etorkinen presentziatik, eskubideak aldarrikatzen dituzten emakumeen presentziatik, eta abar. Hori guztia faxisten propagandaren eta mugimendu eskuindar atzerakoienen oinarria da: ez dugu lanpostu edo haurtzaindegi nahikorik, edo unibertsitaterako edo gizarte-sorospenetarako sarbide mugatua dugu, eta abar gutxiengo nazionalentzat, genero-gutxiengoentzat eta abarrentzat ezarritako kuoten ondorioz. Horrek guztiak arrazakeriaren pozoia eta langile-klasearen zatiketa zabaltzen laguntzen du. Gainera, kuota batean oinarrituta aukeratzen direnak bigarren mailakotzat hartuko dira beti, eta esaten dutena erraz baztertu ahal izango da, esanez ez dutela agindu propiorik, baizik eta emakume/beltz/gay izateagatik bakarrik aukeratu zituztela, edo aukeratu zituzten edozein kuotagatik.
Brasilen, egoera are okerragoa da. Ia ezker osoak populazio osoa arraza arrunteko lerroetan banatzeko eta gero unibertsitateetan kuotak ezartzeko proposamen izugarriari amore eman dio, eta Brasilgo lankideek horren aurka egin dute gupidagabeki. Denontzako hezkuntza, osasuna, etxebizitza eta abarren alde borrokatu beharko genukeela argudiatu dute: gizartean dagoen aberastasuna kontuan hartuta, lor daitekeen helburu bat, baliabide horiek urritzat hartu beharrean, eta, ondoren, proportzioan esleitzearen alde borrokatu beharrean.
Diskriminazio positiboa deiturikoaren, kuoten, ordezkaritzaren eta gainerako guztiaren aurka gaude. Emakumeak, beltzek langile-mugimenduan ahalik eta gehien parte har dezaten bermatzeko modu bakarra da ekintzaren bidez, ez hitzen bidez, zapalkuntza eta diskriminazio mota guztien aurka borrokatzen garela frogatzea, denontzako enplegua, lan beragatik soldata berdinak izatea, etab. Borroka-programa batean oinarrituta bakarrik irabaz dezakegu gizarteko maila zapalduenetan. Baina horrek esan nahi du zuzendaritzak borrokalari onenen esku egon behar duela, gizon edo emakume, zuri edo beltz, homosexual edo heterosexualen esku.
Fetitxismo huts hori, lehenik eta behin, langile-mugimenduan sartu zen, lepo zuriko langileen sindikatuen bitartez, klase ertaineko profesionalengan oinarrituta. Intelektualengandik eta klase ertaineko ikasleengandik hurbilago zeuden. Desindustrializazioari eta sindikatuen bat-egiteei esker, geruza horiek langileak lekuz aldatu zituzten. Klase ertaineko elementuak, adierazgarriagoak (edo, behintzat, ozenago oihukatzen dakitenak), “modako” beren ideiekin mugimendua infektatzeko gai izan ziren, eta ideia horiek arau bihurtu ziren.
Horrek neurri handiagoan edo txikiagoan eragiten die sindikatuei herrialde askotan. Emakumeentzat, LGTBentzat, koloredun jendearentzat, minusbaliatuentzat eta beste batzuentzat erreserbatuta daude, zalantzarik gabe. Beren hitzaldiak, batzordeak eta abar dituzte, bakoitzak bere burokrazia txikiarekin. Behin eta berriz esan dute beraiek bakarrik erabaki dezaketela gai horiei buruz. Gainerako burokrazia sindikalaren ontzia astintzen ez duten bitartean, beren feudoak kudeatzen uzten zaie. Ezkerreko erreformistek eta sektarioek onartu egiten dute gauzen egoera hori, haien ideiak eta politika oso txikiak direlako.
Feminismo liberalaren aurkako erreakzioa
Klase ertaineko emakumeak irtenbide profesional berriak eskatzen ari dira: emakume bankari, zuzendari nagusi, gotzain edo Estatu Batuetako presidente bihurtzea. Hau erreformisten kantu zaharraren aldaera berri bat da: "Langile klasearen alde nago – banan-banan, nigandik hasita”.
Hain zuzen ere, banketxeetako batzar-aretoetan emakumeak sartzeak emakume langileen kausari nola laguntzen dion ikusteko dago oraindik. Emakume enpresariak gizonak baino atseginagoak al dira enplegatuekin? Erregistroa ez da oso pozgarria zentzu horretan. Eta Margaret Thatcher, Angela Merkel edo Theresa Mayren arrakastek nola lagundu dioten beren arreben kausari fabriketako “ekoizpen-lerroetan”, oraindik argitzeke dagoen misterio bat da.
Pixkanaka, politikoki kontziente diren emakume gero eta gehiagok feminismoaren alderdi negatiboak ulertu dituzte. Emakumeek ikusten dutenez, kapitalismoa sistema esplotatzaile eta zapaltzaile gisa borrokatu beharrean, “egokitzapeneko feminismoak” emakumeak mugimenduan pentsatzera bultzatzen ditu, soilik emakumeen nolabaiteko geruza baterako banakako konkistak egitera eramaten dituen neurrian.
Why I Am Not a Feminist (Zergatik ez naiz feminista) liburuan, Jessa Crispinek Zuzendariek eta edertasun-konpainiek ezagun egindako autozerbitzu-marka gisa deskribatu du feminismoa, “emakumeek pobreen eta babesgabeen zapalkuntzan ere parte har dezaten ahalbidetzeko borroka gisa”. Hori ez dago gaizki esanda, baina igartzen da, liburuaren izenburua gorabehera, Jessa Crispinek oraindik bere burua …feministatzat deskribatzen duela.
New York Times-ek dio: "Zergatik ez naiz feminista une honetan, Estatu Batuetako emakume liberalen zati bat prest egon liteke bat-bateko aldaketa handi baterako, kapitalismo patriarkalaren “arrakastaren adierazleak santutzen ez dituen sinesmen sistema baterantz... dirua eta boterea", Crispinek dioen bezala. Badirudi gero eta gose handiagoa dagoela diru-sarrera txikiko emakumeen bizitzengatik emakume enpresako zuzendarien kopuruagatik baino kezkatuago dagoen feminismo batengatik.
“Kontrako iritziak – feminismoa kapitalismoarekin oso bateragarria izateaz gain, horretaz baliatzen dela – bere protagonismo-zatiaz gozatu du. Mezu hori helarazi dute azken hamar urteetako ustezko eredu feminista gehienek: feminismoa dela zuek deitzen duzuena, emakume indibidual batek nahi duena egiteko nahikoa diru lortzen duenean. Crispin errukigabea da feminismoaren marka hau disekzionatzen. Zapalkuntzatik ateratzeko modua erostea besterik ez du esan nahi, eta gero iraunaraztea, argudiatu du. Zoriontasunaren eredu patriarkala hartzen du bere baitan, norbait zure borondatearen mende izatearen mende dagoena. Emakumeak, mendeetatik hona esplotatuak, oharkabean hazi dira beste batzuk esplotatzeko irrikaz, uste du Crispinek. Behin sistemaren zati bat garela eta gizonen maila berean etekina ateratzen dugula, talde gisa ez gara kezkatuko sistemaren kaltetan jarraitzen dutenekin “.
Feminismoaren krisiaren isla da AEBetako politikaren ezkerreranzko bira azkarra, sozialismorantz eta antikapitalismorantz, bereziki Donald Trump hautatu zutenetik. Identitate-politikaren izaera erreakzionarioa argi eta garbi azaldu zen 2016ko AEBetako hauteskundeetan, Hilary Clintonek, Wall Streeten eta klase aberatsaren ordezkari burutuenak, emakumeei haren alde bozkatzeko deia egin zienean, emakumea bainaiz!
Madeleine Albright Estatu idazkari ohiak, ondu erreakzionario eta gerlari batek, Hillary Clinton aurkeztu zuen New Hampshireko ekitaldi batean, eta jendetzari eta boto-emaileei esan zien: "Infernuan leku berezi bat dago elkarri laguntzen ez dioten emakumeentzat! Ekitaldian, milioika emakume estatubatuarrek uko egin zioten genero politikaren aldeko deialdiari, bizkarra eman zieten Clintoni eta Albrighti, eta Sandersi babesa eman zioten. Hau benetako ostikada izan zen “nortasun politikaren” defendatzaileentzat.
Horrek erakutsi zuen Estatu Batuetako emakumeek presidentetzarako hauteskundeetan bozkatzean hautagai baten politikak eta ideiak bere generoa baino askoz garrantzitsuagoak direla uste dutela. Horretan nahiko zuzen daude, nahiz eta zoritxarrekoa izan duten aukera bakarra Donald Trump artxi-erreakzionarioa izatea, demagogikoki "Establishment" hautagai gisa aurkeztu baitzen. Bernie Sanders aurkeztu izan balitz, askok haren alde bozkatuko zuketen. Baina hori beste kontu bat da.
Defendatzen dugun herentzia
Bitxia da ikustea marxistei emakumeen arazoak ez zaintzeaz edo alde batera uzteaz akusatzen dituztela. Baina marxistek sufragio maskulino eta femenino unibertsala hasieratik inskribatu zuten beren programan. Hau sufragisten aurretik izan zen. Eleanor Marxek borroka egin zuen mugimendu sindikal britainiarrean emakumeen ordainsari-berdintasunaren alde. 1848an, Marxek eta Engelsek familia burgesaren abolizioaren eskakizuna planteatu zuten, nahiz eta onartzen zuten ezin zela gauetik goizera gauzatu.
Alderdi Boltxebikeak 1917an Errusian boterea hartu zuen bezain laster, emakumeen emantzipaziorako historiako programarik zabalena gauzatu zuen, baita homosexualitatearen despenalizazioa ere, garai horretan mundu kapitalistan ikusitako edozer baino askoz neurri aurreratuagoak. Boltxebikeek praktikan frogatu zuten kapitalismoa boteretik kentzea gai zela emakumeei eta homosexualei zapalkuntzari buruzko berriketa oro baino askoz gehiago bermatzeko.
Trotskyk adierazi zuen bezala:
"Iraultzak ahalegin heroikoa egin zuen familiaren etxea deritzona suntsitzeko, erakunde arkaiko, itogarri eta geldi hori, non langile-klaseetako emakumea etxeko esklabotzara kondenatua dagoen haurtzarotik heriotzaraino. Familien lekua, enpresa itxi txiki gisa, planen arabera, gizarte-arretarako eta -ostaturako sistema amaitu batek bete beharko luke: ama-etxeak, haurtzaroko lorategiak, haurtzaindegiak, eskolak, gizarte-jantokiak, gizarte-garbitegiak, gizarte sozialistako erakundeek familiaren etxeko funtzioak erabat xurgatzea, belaunaldi guztiak elkartasunean eta elkarrekiko laguntzan elkartuz, emakumea, eta, beraz, bikotea, milaka urteko kateak askatzera eramatea zen.
(...) Ezinezkoa izan zen familia zaharra erasotzea, ez borondatea falta zelako, eta ez familia gizonen bihotzean hain sendo errotuta zegoelako. Aitzitik, gobernuarekiko eta haien haurtzaindegiekiko, haurtzaroko lorategiekiko eta antzeko erakundeekiko mesfidantza labur baten ondoren, emakume langileek, eta gero nekazari aurreratuenek, haurren zaintza kolektiboaren abantaila neurtezinak eta familiaren ekonomia osoaren sozializazioa antzeman zituzten. Zoritxarrez, gizartea behartsuegia eta gutxi landua izan zen. Estatuaren benetako baliabideak ez zetozen bat Alderdi Komunistaren planekin eta asmoekin. Ezin da familia “abolitu”; ordezkatu egin behar da. Emakumeen benetako askapena ezinezkoa da, orokorrean dagoen beharra oinarri hartuta. Esperientziak berehala frogatu zuen Marxek laurogei urte lehenago formulatu zuen egia latz hori." (Iraultza Traizionatua. 7. KAPITULUA)
Beste behin ere teoriaren garrantziaz
Zer teoria defendatzen dugu? Lehenik eta behin, Marx, Engels, Lenin eta Trotskyren ideietan oinarritzen gara, denboraren probari eutsi diotenak eta XXI. mendeko munduan guztiz garrantzitsuak eta baliozkoak izaten jarraitzen dutenak. Lehen Internazionalaren ideiak, Internazional Komunistaren lehen lau kongresuetako dokumentuak (degenerazio estalinista baino lehen) eta Trotskyren Trantsizio Programa babesten ditugu. Ted Granten idazkiek ideia horiek garatu eta zabaldu dituzte Trotsky hil ondorengo hamarkadetan, eta horiek ere gure herentzia ideologikoaren funtsezko zati dira.
Ezinbestean, duela gutxi erakundearekin bat egin duten kide batzuek oraindik ez dituzte ideia marxistak erabat ulertu. Horrek, jakina, denbora beharko du, eta berez ez du inolako arrisku larririk ekarriko. Hala ere, zorigaiztokoa litzateke gure lerroetako desbideratze oker, arraro eta txikiei amore ematea. Ikasle batek gure erakundearekin bat egin nahi badu, esango diogu: oso ongi etorria zara gure erakundera, soilik langile klasearen ikuspegia eta perspektiba bereganatzeko konpromisoa hartzen baduzu eta marxismoa aztertzen baduzu, baina, mesedez, utzi zure aurreiritziak atean.
Marxek gutun batean idatzi zion Engelsi (1879ko irailak 17-18): "Mota honetako jendeak mugimendu proletarioarekin bat egiten badu, lehenengo baldintza izan behar da horiekin aurreiritzi burgesen, burges txikien eta abarren arrastorik ez ekartzea, baizik eta bihotz-bihotzez proletario-ikuspegia hartzea.
Mugimendu trotskistak esperientzia handia izan du horrelako gauzetan iraganean. Nahikoa da SWP amerikarraren adibidea aipatzea, erabat endekatu baitzen Trotskyren hogeita hamarreko hamarkadako aholku bikainari muzin egin ziolako. Ikasle giroan hondoratu ziren, klasearen ikuspuntua alde batera utzi eta moda txiki burges guztiak, feminismoa, nazionalismo beltza eta abar hartu zituzten, eta orain duten egoera tamalgarrian amaitu zuten.
Erakunde osoa gai horiei buruz hezi behar dugu, NKMren barruan halako garapenik gerta ez dadin bermatzeko. Ezin dugu inolako kontzesiorik onartu, ezta honen arrastorik txikiena ere gure lerroetan. Erakundean ideia txiki-burges horiek onartzeak bere behin-behineko suntsipena ekarriko luke, benetako indar marxista iraultzaile gisa, langile klaseari iraultza sozialistaren kausa irabazteko gai dena.
Leninek, Engelsek, Marxek eta Trotskyk bezala, ez zioten inoiz mihiari kosk egin besteen ideiei erasotzen zietenean, bereziki burgesia erradikal txikiarenei. Leninek, Rosa Luxemburgok eta Clara Zetkinek feminismoaren auziaz idatzi zutena bateratu behar dugu. Oso argiak dira zentzu horretan. Argi eta garbi adierazi behar dugu intersekzionalitatearen eta “identitate-politiken” beste aldaera guztien aurka gaudela, argi eta garbi kontrairaultzarako joera adierazten baitute. Gai horri dagokionez, ez dago anbiguotasunerako eta “diplomaziarako” lekurik: modurik argienean eta enfatikoenean adierazi behar dugu geure burua.
Ikasleak bildu nahi ditugu, baina ideia txiki-burgesak errotik hausteko prest dauden ikasleak izan behar dute, eta langile klasearen ikuspuntutik irmo kokatu behar dira. Ikaskide ikasleek langile-klasera, lantegietara eta langile-auzuneetara, langile-mugimenduko sindikatuetara bideratu behar dute beren burua. Burkide ikasle bakoitzak antolakuntzari gutxienez langile gazte bat irabazteko helburua finkatu behar du.
1932ko azaroan, Trotskyk idatzi zuen:
“Ikasle iraultzaileak ekarpen bat egin dezake, baldin eta, lehenik eta behin, auto-hezkuntza iraultzaileko prozesu zorrotz eta koherente batetik igarotzen bada eta, bigarrenik, langile mugimendu iraultzailearekin bat egiten badu oraindik ikaslea den bitartean. Aldi berean, utz iezadazu argi autohezkuntza teorikoaz ari naizenean marxismo faltsutu gabeaz ari naizela.” (Trotsky, Ikasle eta Intelektualei buruz, 1932ko azaroa)
Gure ikaskideak proletarizatzeko modua, batez ere, teoria marxistan oinarri sendoa ematea da. Ikasle askok ideia nahasi asko dituzte, eta horiek giro akademiko ustelaz jabetu dira. Gure lana ideia faltsu horiek lehenbailehen zuzentzea da. Hori ez da egingo zuhurtasunezko jarrera batekin. Esperientziak erakusten du ikasle serioek, zuzenean hitz egiten zaienean mindu beharrean, errespetatu egingo zaituztela horregatik. Argudio frankorik onartu ezin dutenak ez dira gure tonuagatik mintzen, beren ideia eta aurreiritzi txiki-burgesak alde batera uztea ezinezkoa zaielako baizik. Egia esan, ez ditugu horrelako pertsonak behar.
Antolaketa sendo eta ideologikoki homogeneoa mantentzea lortu dugu. Gure funtsezko koadroen formazio ideologiko hertsiki marxistaren emaitza da hau.
Hala ere, metodoaren akats txikiak, kontsigna eta formulazio okerrak, arazo larriagoak bihur daitezke. Leninek esan zuen bezala, urratu soil batek gangrena bat eragin dezake. Polemika maila politikoa eta ulermena handitzeko erabili behar dugu, Internazionala oinarri sendoen gainean eraikitzeko.
Herrialde kapitalista aurreratuetako hazkunde ekonomikoaren hamarkadek langile-klasearen masa-erakundeen aurrekaririk gabeko degenerazioa ekarri zuten. Honek korronte iraultzailea isolatu zuen, alde guztietan gutxiengo txiki batera murriztua geratu zena. Beharrez, korrontearen kontra igeri egiten ikasi dugu.
Hala ere, gure benetako ideia, metodo eta tradizioak argitzea ez zen erraz lortu, ezta borrokarik gabe ere. Zatiketa sail batean agertu zen. NKM ahuldu beharrean, hautaketa-prozesu honek izugarri indartu gaitu. Etorkizuneko arrakastaren aurreko baldintza joera oportunistak eta errebisionistak errotik haustea zen. Leninek azaldu zuen bezala: “elkartu baino lehen, eta bat egin ahal izateko, lehenik eta behin demarkazioko lerro irmoak eta definituak marraztu behar ditugu”.
NKMk jarrera serioa du teoria marxistarekin. Koadroetako prestakuntza teorikoa gure zeregin funtsezko eta premiazkoenetako bat da. Hauek dira langile-klasean errotutako joera marxista indartsu bat eraikitzeko oinarriak.
Bardonecchia, 2018ko uztailaren 27a
Puedes enviarnos tus comentarios y opiniones sobre este u otro artículo a: [email protected]
Para conocer más de “Lucha de Clases”, entra a este enlace
Si puedes hacer una donación para ayudarnos a mantener nuestra actividad pulsa aquí